«Μολονότι ο καρκίνος αυξάνεται στην Ελλάδα, καθώς μεγαλώνει ο μέσος όρος ηλικίας των ανθρώπων, εδώ και ενάμιση χρόνο περίπου δεν έχει μπει στην ελληνική αγορά κανένα ογκολογικό φάρμακο. Έχουν εγκριθεί αυτό το διάστημα 22 φάρμακα τα οποία είναι γενόσημα και βιο-ομοειδή». Αυτά ανέφερε ο κ. Ιωάννης Μπουκοβίνας, Πρόεδρος ΔΣ ΕΟΠΕ, Διευθυντής Ογκολογικής Μονάδας της «Βιοκλινικής» Θεσ/νίκης, στο πλαίσιο εκδήλωσης που διοργάνωσε η φαρμακευτική εταιρεία Bristol-Myers Squibb για την παρουσίαση των νεότερων δεδομένων στον τομέα της Ανοσο-Ογκολογίας και την ανάδειξη της αυξανόμενης συμβολής της στην αντιμετώπιση σοβαρών μορφών καρκίνου εν όψει και της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καρκίνου (4 Φεβρουαρίου).
Όπως ο ίδιος ανέφερε, ο καρκίνος αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου στην Ευρώπη, ενώ σε κάποια κράτη όπως Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο είναι ήδη 1η αιτία θανάτου. Η πρόβλεψη που υπάρχει είναι ότι σε μία τριετία και σε άλλες έξι χώρες ο καρκίνος θα έχει αναρριχηθεί στην πρώτη θέση, με τους περισσότερους θανάτους, αφήνοντας τη δεύτερη στα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Αναφερόμενος, ειδικότερα, στην ανοσοθεραπεία, υποστήριξε ότι αυτή έχει αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο. Ο μοναδικός μηχανισμός δράσης, η παρατεταμένη διάρκεια ανταπόκρισης, το ξεχωριστό προφίλ ασφάλειας, η καθορισμένη χρονική διάρκεια χορήγησής της, η επάνοδος στην κανονικότητα, η πιθανότητα μακροχρόνιας επιβίωσης, ακόμα και ίασης, δίνουν ιδιαίτερη αξία στην ελπίδα. Η οποία δεν μετράται σε κανένα οικονομικό μοντέλο και αποτυπώνεται μόνο στην διάρκεια ανταπόκρισης και τελικά επιβίωσης του ασθενή.
Παρόλα αυτά, θεωρεί ο ίδιος ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε απαντώντας στα ερωτήματα: πώς επιλέγουμε τους ασθενείς, ποιοι είναι οι κατάλληλοι συνδυασμοί φαρμάκων, αν μπορεί να γίνει πρόβλεψη της τοξικότητας, πώς ξεπερνάμε την αντίσταση στα συγκεκριμένα φάρμακα, ποια είναι η βέλτιστη διάρκεια θεραπείας. Οραματιζόμαστε ένα μέλλον όπου στην αντιμετώπιση του καρκίνου θα έχει μεγιστοποιηθεί το όφελος της ανοσοθεραπείας, ενδυναμώνοντας την αξία της για τους ασθενείς, τις οικογένειές τους και την κοινωνία».
Στη συνέχεια, η Καθηγήτρια Παθολογίας Ογκολογίας, Α’ Παθολογική Κλινική, Γ.Ν. «Λαϊκό», κα Έλενα Γκόγκα, μίλησε για το μελάνωμα που αποτελεί μία μορφή καρκίνου του δέρματος, ενώ είναι και η πρώτη νεοπλασία που αντιμετωπίστηκε με ανοσοθεραπεία. Η συγκεκριμένη νόσος εμφανίζεται κατά δέκα χρόνια νωρίτερα από άλλες μορφές καρκίνου στα 56 έτη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε, το 2018 στην Ελλάδα υπήρξαν 67.401 νέα περιστατικά με κακοήθεια και 1.664 με μελάνωμα. Την ίδια περίοδο τα νέα περιστατικά μελανώματος στην Ευρώπη ανήλθαν σε 144.209, που αντιστοιχούν στο 50% των συνολικών περιστατικών στον κόσμο.
«Το μεταστατικό μελάνωμα αποτελεί την πιο θανατηφόρο μορφή της νόσου και παρουσιάζεται όταν ο καρκίνος εξαπλωθεί πέραν της επιφάνειας του δέρματος σε άλλα όργανα. Η επίπτωση του μελανώματος αυξάνεται σταθερά τα τελευταία 30 έτη. Το μελάνωμα είναι κυρίως ιάσιμο όταν αντιμετωπιστεί στα πρώιμα στάδια. Ασθενείς με προχωρημένο μελάνωμα Σταδίου IV ιστορικά έχουν χαμηλά ποσοστά επιβίωσης. Με την εισαγωγή της ανοσοθεραπείας, τα δεδομένα αυτά αλλάζουν. Η πενταετής επιβίωση διαμορφώνεται στο 35-40% με τη μονοθεραπεία anti-PD1 παραγόντων, ενώ συνδυάζοντας ανοσοθεραπευτικούς παράγοντες, σημειώνονται ποσοστά πενταετούς επιβίωσης 52%». Αξίζει να επισημανθεί ότι προ του 2010 η 5ετής επιβίωση ήταν κάτω από 10%.
Επίσης πρόσθεσε πως «Πολύ σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί και για τους ασθενείς με εξαιρέσιμο μελάνωμα υψηλού κινδύνου (Σταδίου IIIb &IIIc). H πλειονότητα των ασθενών αυτών εμφανίζουν υποτροπή, γεγονός που τους καθιστά μια ομάδα με ανεκπλήρωτη ιατρική ανάγκη. Ωστόσο, πολύ πρόσφατα, ανακοινώθηκαν δεδομένα που αναδεικνύουν τη συνεισφορά της ανοσοθεραπείας και σε αυτήν την κατηγορία ασθενών. Συγκεκριμένα, δεδομένα που ανακοινώθηκαν στο ESMO, δείχνουν πως ο αναστολέας του PD-1 βελτιώνει σημαντικά την επιβίωση χωρίς υποτροπή της νόσου, επιδεικνύοντας ταυτόχρονα και καλύτερη ανοχή σε σύγκριση με ένα δραστικό φάρμακο ελέγχου, στο πλαίσιο της επικουρικής θεραπείας για το μελάνωμα».
Στην εισήγησή του ο Καθηγητής Παθολογικής Ογκολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών & Δ/ντης της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο Π.Γ.Ν. «Αττικόν», κ. Αριστοτέλης Μπάμιας, αναφέρθηκε στην ελπίδα που έφερε η ανοσοθεραπεία στον καρκίνο του νεφρού. Ο κ. Μπάμιας τόνισε ότι «ο καρκίνος του νεφρού είναι ο 12ος πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως και εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες, συνήθως στην έκτη και έβδομη δεκαετία της ζωής τους. Παρόλο που οι εξελίξεις στις στοχευμένες θεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου του νεφρού από το 2006 έως σήμερα ήταν ραγδαίες, υπάρχουν ακόμη σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Από τον Απρίλιο του 2016 η μοντέρνα ανοσοθεραπεία έχει εμπλουτίσει τη θεραπευτική φαρέτρα στη μάχη των ασθενών με μεταστατικό καρκίνο νεφρού». Παρουσίασε πολύ σημαντικά στοιχεία κλινικών μελετών, που έδειξαν ότι η ανοσοθεραπεία καθιερώνεται πλέον τόσο σαν αρχική θεραπεία, όσο και σαν θεραπεία υποτροπής μετά από αντι-αγγειογενετική θεραπεία. Η εφαρμογή της ανοσοθεραπείας αυξάνει την επιβίωση, ενώ σε ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών επιτυγχάνεται μακρόχρονος έλεγχος της νόσου χωρίς την ανάγκη για άλλες θεραπείες.
«Η ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει και το τοπίο στη θεραπεία του καρκίνου του ουροθηλίου που θεωρείται νόσος 3ης ηλικίας με το μέσο όρο τα 73 έτη. Αυτή η πρόοδος είναι πολύ σημαντική, δεδομένου ότι τα τελευταία 15 χρόνια χαρακτηρίστηκαν από πενιχρά αποτελέσματα στην προσπάθεια ανεύρεσης νέων φαρμάκων για τον καρκίνο του ουροθηλίου», σύμφωνα με τον κ. Μπάμια. Όπως ανέφερε, «το ουροθηλιακό καρκίνωμα είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου της ουροδόχου κύστης και είναι ο πέμπτος πιο συχνός τύπος καρκίνου που διαγιγνώσκεται στην Ευρώπη». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελετών που παρουσίασε, ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών με μεταστατικό καρκίνο ουροθηλίου μπορεί να ωφεληθεί σήμερα από την ανοσοθεραπεία. «Η ανοσοθεραπεία, η οποία βοηθά σημαντικά ασθενείς με πρώιμο ουροθηλιακό καρκίνο, με τη μοντέρνα της μορφή πλέον, προσφέρει μια αποτελεσματική θεραπεία και σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου, η οποία μέχρι τώρα χαρακτηριζόταν από ένδεια θεραπευτικών επιλογών. Η θεραπεία αυτή χρησιμοποιείται μετά από αποτυχία της χημειοθεραπείας, αλλά και, αντί αυτής, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, που η βέλτιστη χημειοθεραπεία δεν μπορεί να χορηγηθεί».
Ο Καθηγητής Παθολογίας & Ογκολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών & Δ/ντής της Γ΄ Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής στο Γενικό Νοσοκομείο «Η Σωτηρία», κ. Κωνσταντίνος Συρίγος, δήλωσε σχετικά με τον καρκίνο του πνεύμονα, πως «αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, με μεγάλο ποσοστό των ασθενών να διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, αφού η νόσος δεν δίνει συνήθως πρώιμα συμπτώματα. Στην Ελλάδα έχει υπολογισθεί ότι 6.500 άτομα χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από αυτή τη μορφή καρκίνου, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο κάπνισμα. Επιπλέον, ενώ για όλες τις άλλες συχνές μορφές του καρκίνου έχουν καθιερωθεί εξετάσεις έγκαιρης διάγνωσης (screening) για τον καρκίνο του πνεύμονα δεν υπάρχει ακόμη τέτοιο πρόγραμμα».
Σε συνέχεια ανέφερε «Είναι σημαντικό ότι η χώρα μας, παρά τις όποιες αντιξοότητες των τελευταίων ετών, συνεχίζει να βρίσκεται στην πρωτοπορία της έρευνας στον καρκίνο του πνεύμονα με τις περισσότερες από τις νεότερες θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων των ανοσοθεραπειών, να είναι διαθέσιμες στους Έλληνες ασθενείς. Η ανοσοθεραπεία αποτελεί πλέον τον βασικό πυλώνα θεραπείας των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα, είτε ως μονοθεραπεία, είτε σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Επιπλέον, σύντομα θα υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης συνδυασμού ανοσοθεραπείας, ώστε, αποφεύγοντας τη χημειοθεραπεία, να διευρύνονται οι θεραπευτικές επιλογές μας, με στόχο την σημαντική παράταση της επιβίωσης και την εξασφάλιση μιας καλής ποιότητας της ζωής για μεγάλο ποσοστό των ασθενών μας». Πάντως, αίσθηση προκάλεσαν τα στοιχεία για την αύξηση της επιβίωσης ασθενών χάρη στις θεραπείες που έχουν υπάρξει τα τελευταία χρόνια, καθώς ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα από 3 μήνες ζωής που είχαν το 1980, ανέβηκαν στους 8-9 μήνες το 1990, στους 10 μήνες στη δεκαετία του 2000 και σήμερα ο μέσος όρος είναι 30 μήνες.
Στο τέλος της ομιλίας του αναφέρθηκε σε ένα όραμα αλλά και σε ένα πρόβλημα. Το όραμά του, όπως τόνισε, είναι να υπάρχει θεραπεία χωρίς χημιοθεραπεία, ενώ το πρόβλημα έχει να κάνει με όλους αυτούς τους μη ογκολόγους που πιστεύουν ότι θεραπεύουν τον καρκίνο ενώ δεν έχουν καμία σχέση και έτσι ουσιαστικά αδικείται ο ασθενής που πραγματικά μπορεί να θεραπευτεί.
Το nivolumab που αποτελεί μια θεραπευτική επιλογή στον τομέα της ανοσο-ογκολογίας είναι προσβάσιμο από τους ασθενείς στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση του μελανώματος και του νεφροκυτταρικού καρκίνου ως μονοθεραπεία ή/και σε συνδυασμό με ipilimumab και του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα, του ουροθηλιακού καρκινώματος, του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου και του κλασσικού λεμφώματος Ηodgkin ως μονοθεραπεία.
Το nivolumab είναι ένας αναστολέας του ανοσολογικού σημείου ελέγχου προγραμματισμένου θανάτου-1 (PD-1), ο οποίος είναι μοναδικά σχεδιασμένος για να αξιοποιεί το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, ώστε να συμβάλλει στην αποκατάσταση της αντικαρκινικής ανοσολογικής ανταπόκρισης. Αξιοποιώντας το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού για την καταπολέμηση του καρκίνου, το nivolumab έχει καταστεί μία καινοτόμος θεραπευτική επιλογή σε πολλαπλούς τύπους καρκίνου.
Το παγκόσμιο πρόγραμμα ανάπτυξης του nivolumab βασίζεται στην επιστημονική εξειδίκευση της Bristol-Myers Squibb στο πεδίο της Ανοσο-Ογκολογίας και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα κλινικών μελετών (σε όλες τις φάσεις ανάπτυξης αυτών) σε διαφορετικές νεοπλασίες.
Στην Ελλάδα διεξάγονται σήμερα 30 κλινικές μελέτες σε ένα ευρύ φάσμα συμπαγών και αιματολογικών όγκων ενώ, επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι το nivolumab έχει χορηγηθεί στην Ελλάδα σε περίπου 300 ασθενείς μέσα από προγράμματα πρώιμης πρόσβασης.
πηγή: iatronet.gr