Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τις πρώτες γραπτές αποδείξεις ότι η ρωμαϊκή αποικία Δεβελτός (Deultum) είχε λιμάνι, κοντά στο σημερινό Μπουργκάς της Βουλγαρίας.
Ένα πρόσφατα ανακαλυφθέν θραύσμα επιγραφής, που βρέθηκε νότια των λουτρών στη Δεβελτό, αποτελούσε μέρος μιας ασβεστολιθικής σαρκοφάγου του 2ου-3ου αιώνα μ.Χ.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους η επιγραφή φέρει κείμενο τριών γραμμών, το οποίο είναι γραμμένο στα ελληνικά, και μπορεί ενδεικτικά να ανακατασκευαστεί ως εξής: «Στους Χθόνιους θεούς [I, xxxxx], ο ναύκληρος, έφτιαξε αυτήν τη σαρκοφάγο [για xxxxx]. Εάν κάποιος [τολμήσει να τοποθετήσει άλλο σώμα μέσα του, θα του επιβληθεί πρόστιμο xxxxx δηναρίων…]».
Δυστυχώς, δεν διασώζονται τα ονόματα του αποθανόντος και του ατόμου που παρήγγειλε την σαρκοφάγο. Ωστόσο, διατηρείται κάτι πολύ πιο σημαντικό – το επάγγελμά του: ναύκληρος (ιδιοκτήτης ή καπετάνιος πλοίου). Έτσι, για πρώτη φορά, αυτή η μικρή ασβεοστιλιθική επιγραφή παρέχει μια σαφή γραπτή απόδειξη ότι η Δεβελτός είχε λιμάνι – κάτι που μέχρι τώρα ήταν μια απλή υπόθεση βάσει εικόνων πλοίων και θαλασσογραφιών που εμφανίζονται στα νομίσματα της πόλης.
Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό της επιγραφής είναι η χρήση των ελληνικών. Αν και η Δεβελτός (Deultum) ήταν ρωμαϊκή αποικία, τα λατινικά δεν επικράτησαν και χρησιμοποιήθηκαν τα ελληνικά, τα οποία ομιλούνταν στην περιοχή για αιώνες.
Τον 3ο αιώνα μ.Χ. οι αρχές της πόλης ήταν υποχρεωμένες να γράφουν στην λατινική γλώσσα, αλλά είχαν δυσκολία στη χρησιμοποίησή της. Η έντονη ελληνική επιρροή δεν φαίνεται μόνο στις επίσημες επιγραφές και στα νομίσματα της πόλης, αλλά ακόμα και στη χρήση μεμονομένων ελληνικών γραμμάτων μέσα στα λατινικά κείμενα.
Φυσικά, για έναν καπετάνιο πλοίου στη Μαύρη Θάλασσα, δεν ήταν τίποτα πιο φυσιολογικό η χρήση της ελληνικής γλώσσας. Ωστόσο, ως ένδειξη ότι ανήκει σε ρωμαϊκή αποικία, ξεκινά το κείμενό του με την επίκληση: «Στους Χθόνιους Θεούς», στοιχείο που δεν είναι τυπικό των ελληνικών επιγραφών, αλλά αποτελεί μια κυριολεκτική ελληνική μετάφραση του λατινικού τύπου «Dis Manibus».
Τα τελευταία γράμματα που διατηρούνται στο θραύσμα της επιγραφής αντιπροσωπεύουν την αρχή της συνηθισμένης προειδοποίησης κατά της βεβήλωσης και της επαναχρησιμοποίησης της σαρκοφάγου.
Η σαρκοφάγος ήταν ο πιο ακριβός τύπος ταφικού μνημείου και μόνο οι πλουσιότερες κοινωνικές τάξεις μπορούσαν να την χρησιμοποιήσουν.
Αυτό όμως οδήγησε επίσης και σε πολλές κλοπές, καθώς οι νεκροπόλεις βρίσκονταν συχνά σε απόσταση από τις πόλεις. Ως εκ τούτου, δεν ήταν δύσκολο για τους έμπειρους κλέφτες να κλέψουν μια σαρκοφάγο και να τη προσφέρουν ξανά προς πώληση μετά το άδειασμά της από τα λείψανα του νεκρού.
Για να αποφευχθούν τέτοιες κλοπές και καταχρήσεις, οι σαρκοφάγοι συνήθως έφεραν λεπτομερείς επιγραφές που περιγράφουν ποιος δικαιούταν να τοποθετηθεί σε αυτές. Αυτό το προνόμιο συχνά δεν αφορούσε ολόκληρη την οικογένεια αλλά μόνο ορισμένα μέλη αυτής.
Έτσι, διαβάζουμε σε μια σαρκοφάγο από την Δεβελτό: «Δηλώνω ότι μετά το θάνατό μου κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τοποθετήσει άλλο σώμα στη σαρκοφάγο μου», ενώ σε μία άλλη που προοριζόταν για την οικογένεια του Σεβαστιανού έφερε μια επιπλέον γραμμή που προστέθηκε με διαφορετικά γράμματα, πιθανώς μετά την αύξηση των μελών της οικογένειας, διαβάζοντας: «Επιτρέπω στον γαμπρό μου τον Vass να τοποθετηθεί εδώ».
Φυσικά, μια επιγραφή θα μπορούσε εύκολα να διαγραφεί ή να τροποποιηθεί. Έτσι οι περισσότεροι έγραφαν τις επιγραφές των σαρκοφάγων τους παρουσία του δημοτικού συμβουλίου ή ενώπιον της ρωμαϊκής επαρχιακής αρχής. Τα άτομα αυτά αμοίβονταν για την συγκεκριμένη υπηρεσία αλλά ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθούν την ακεραιότητα των επιγραφών.
Στους παραβάτες επιβάλλονταν σημαντικά πρόστιμα – συνήθως μεταξύ 3.000 και 5.000 δηναρίων – αν και σε μερικές από τις πιο ακριβές σαρκοφάγους, το ποσό που έπρεπε να καταβληθεί σε τέτοια περίπτωση γραφόταν συχνά σε εξέχουσα θέση πάνω στην ίδια τη σαρκοφάγο. Μέρος αυτού του ποσού προοριζόταν για το άτομο που ανέφερε την κλοπή, και αυτό ήταν ένα ισχυρό κίνητρο για τους πολίτες να επαγρυπνούν και να διασφαλίζουν το απαραβίαστο των ταφικών μνημείων. Μερικές φορές υπήρχε και κατάρα μετά την αναγραφή του προστίμου, ώστε οι δράστες να υποστούν και την θεϊκή τιμωρία.
Τα τελευταία χρόνια, όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συγκλονίστηκε από πολιτικές και οικονομικές κρίσεις, πολλές από τις σαρκοφάγες της ρωμαϊκής Δεβελτού χρησιμοποιήθηκαν ως δομικό υλικό για την αποκατάσταση και ενίσχυση των τειχών της πόλης.
