Η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι έννοια του διεθνούς δικαίου γνωστή και με τον όρο χωρικά ύδατα. Πρόκειται για τμήμα της κυριαρχίας του παράκτιου κράτους που επεκτείνεται πέραν του χερσαίου εδάφους και των εσωτερικών του υδάτων (λιμνών, ποταμών) σε μια παρακείμενη ζώνη, την αιγιαλίτιδα ζώνη, στον υπερκείμενο της ζώνης αυτής εναέριο χώρο καθώς και στο έδαφος και στο υπέδαφος του βυθού.
Περιορίζεται ωστόσο από το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης.
Το άρθρο 3 της Συμβάσεως Δικαίου της Θάλασσας 1982 ορίζει: «Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίζει το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης του μέχρι σημείου που δεν υπερβαίνει 12 ναυτικά μίλια, τα οποία μετριούνται από γραμμές βάσεως καθορισμένες σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση».
Ετσι, τα κράτη μπορούν να καθορίζουν το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 3, 6, 9, 11, 12 μίλια αλλά δεν μπορούν να υπερβούν τα 12 μίλια. Το πλάτος 0 έως 12 μίλια έχει κατοχυρωθεί εθιμικώς. Σήμερα, η συντριπτική πλειονότητα των κρατών έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα όμως σύμφωνα με τον νόμο 230/1936 έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ναυτικών μιλίων. Εκταση 6 ναυτικών μιλίων έχουν και η Τουρκία στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο μέχρι τον κόλπο της Αττάλειας (στη Μαύρη Θάλασσα έχει 12 ναυτικά μίλια), το Ισραήλ και η Μάλτα. Τα υπόλοιπα κράτη της Μεσογείου έχουν 12 ναυτικά μίλια, με εξαίρεση τον Λίβανο που δεν έχει διευκρινίσει το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης του.
Τα κράτη εκείνα που, όπως η Ελλάδα, έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη μικρότερη των 12 ναυτικών μιλίων δικαιούνται, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο να την επεκτείνουν στο ανώτατο όριο, στα 12 ναυτικά μίλια. Η Τουρκία αμφισβητεί το νόμιμο και κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας, με απειλή πολέμου (casus belli), να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στο Αιγαίο μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας.
Τι σημαίνει η επέκτασή της
Επεκτείνοντας τα χωρικά της ύδατα, η Ελλάδα επεκτείνει αυτόματα την κυριαρχία της. Με αυτό τον τρόπο αυξάνει τις δυνατότητές της στους τομείς της αλιείας, του περιβάλλοντος και πιθανώς της ενέργειας.
Αυτό συμβαίνει διότι το εύρος της υφαλοκρηπίδας θα αρχίσει να μετριέται από το σημείο όπου τελειώνουν τα 12 ναυτικά μίλια και όχι τα 6.
Στην πράξη, με την επέκταση αυτή η Ελλάδα μπορεί να διευκολυνθεί στις διαπραγματεύσεις της για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αλβανία, αν και η θέση της τελευταίας παραμένει άγνωστη ως προς αυτό.
Πάντως, πρέπει να σημειώσουμε ότι η τμηματική επέκταση των χωρικών υδάτων είναι πρακτική που έχει εφαρμοστεί και από την Τουρκία.
Τα χωρικά ύδατα της γειτονικής χώρας εκτείνονται στα 12 ναυτικά μίλια στη Μαύρη Θάλασσα και στην ακτή της κατά μήκος της Ανατολικής Μεσογείου μετά τον κόλπο της Αττάλειας. Βέβαια, αυτά συνέβησαν υπό άλλες συνθήκες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Κυρ. Μητσοτάκης: Επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο, από τα 6 στα 12 ν.μ.
«Αμεσα με νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή, η Ελλάδα επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη προς δυσμάς από τα 6 στα 12 μίλια», ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός, μιλώντας το μεσημέρι της Τετάρτης στη Βουλή για τις συμφωνίες με Αίγυπτο και Ιταλία
Οπως τόνισε: «H Ελλάδα μεγαλώνει. Το έχουν πει κι άλλοι. Εμείς όμως είμαστε αυτοί που το κάνουμε πράξη. Προβαίνουμε έτσι σε μία θαλάσσια περιοχή συγκεκριμένα αυτή του Ιονίου και των Ιονίων νήσων μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου στην άσκηση ενός αδιαμφισβήτητου κυριαρχικού μας δικαιώματος, σύμφωνα με άρθρο 3 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας».
Πρόσθεσε δε πως «ένα δικαίωμα το οποίο η χώρα μας επιφυλάσσεται να ασκήσει μελλοντικά και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές και το οποίο έχουν ήδη ασκήσει οι γείτονές μας με σεβασμό στη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και την εφαρμογή της μέσης γραμμής εκεί που η απόσταση μεταξύ των ακτών είναι μικρότερη από τα 24 μίλια»
Μιλώντας για τις προς ψήφιση συμφωνίες, ο κ. Μητσοτάκης τόνισε πως πρόκειται για «μια συνεδρίαση ξεχωριστής σημασίας», καθώς η Βουλή των Ελλήνων καλείται να «κυρώσει δύο εμβληματικές συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο». Όπως χαρακτηριστικά είπε, στα σχετικά κείμενα περιλαμβάνονται και ρητές ρυθμίσεις για τα ευρύτερα εθνικά μας συμφέροντα. «Έχουν συνεπώς μείζον ιστορικό και πολιτικό βάρος», τόνισε.
Προϊδέασε ότι ο λόγος στη συγκεκριμένη συνεδρίαση θα πρέπει να είναι μετρημένος και υπεύθυνος γιατί τα λεγόμενα στην αίθουσα θα αποτελέσουν «τεκμήρια» που θα μπορούσε κανείς στο εξής να χρησιμοποιήσει για να υπονομεύσει την εθνική στρατηγική της χώρας.
Τόνισε ότι οι δύο συμφωνίες υπογράφηκαν με διαφορά λίγων εβδομάδων επιλύοντας εκκρεμότητες δεκαετιών, με τα γειτονικά κράτη. Υπογράμμισε ότι βασίστηκαν στο Διεθνές Δίκαιο και διεμβολίζουν παράνομες ενέργειες στην περιοχή, «καθιστώντας στις θάλασσές μας μία νέα πραγματικότητα ειρήνης και ασφάλειας».
Επiσήμανε ότι πάνω απ’ όλα με αυτές τις συνθήκες η χώρα μας επιστρέφει σε έναν ρόλο που όχι απλά τον δικαιούται αλλά οφείλει και να τον δικαιώνει καθημερινά. «Τον ρόλο του εγγυητή των ανατολικών συνόρων αλλά και των συμφερόντων της Ευρώπης στη Μεσόγειο» και συνέχισε λέγοντας: «Τον ρόλο του πρεσβευτή του Διεθνούς Δικαίου, τον ρόλο του σταθερού βραχίονα διαλόγου και συνεργασίας σε αυτή την πολύ ταραγμένη πλευρά του χάρτη. Είναι ακριβώς αυτός ο ρόλος που της αναγνωρίζεται διεθνώς όλο και πιο έντονα».
Εκανε αναφορά στην καθιέρωση από τον Εμανουέλ Μακρόν του όρου «ευρωπαϊκή κυριαρχία στη θάλασσά μας», κατά την αναφορά του στη Μεσόγειο αλλά και στην αναφορά της καγκελαρίου Μέρκελ για «δικαιώματα των μελών της ΕΕ η αμφισβήτηση των οποίων δεν μπορεί να γίνει ανεκτή».
Όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Μητσοτάκης απευθυνόμενος στους βουλευτές, «ίσως δεν υπάρχει καλύτερη επιβεβαίωση της ορθότητας των επιλογών μας από τις σπασμωδικές αντιδράσεις που αυτές προκαλούν δυστυχώς στη γειτονική Τουρκία. Όχι βέβαια στο λαό της αλλά στην ηγετική της ομάδα».
Τόνισε δε ότι με την τακτική της η γειτονική χώρα «αιχμαλωτίζεται όλο και πιο πολύ στα δίχτυα της πολιτικής απομόνωσης» και έκανε αναφορά και στη σπασμωδική της απόφαση να μετατρέψει ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς όπως η Αγία Σοφία σε τζαμί. «Είναι μέρος μίας διαρκούς κρίσης που συνιστά στρατηγική ήττα και θα κλιμακώνεται αν δεν αλλάξει εγκαίρως αυτή η λανθασμένη επιλογή», υπογράμμισε.
Λίγο πριν κλείσει την τοποθέτησή του ο πρωθυπουργός επΙσήμανε ότι έξι λέξεις αρκούν: «σταματούν οι προκλήσεις, ξεκινούν οι συζητήσεις».
Ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι δεν θα κάνει αναφορά στο τεράστιο θέμα της πανδημίας και τις συνέπειές της γιατί δεν θα ήθελε να υποβαθμίσει όπως είπε «το τεράστιο εθνικό θέμα που έχουμε ενώπιόν μας». Γιατί, όπως χαρακτηριστικά τόνισε, «η θωράκιση της πατρίδας δεν είναι επιλογή είναι επιταγή και αυτήν ακριβώς εξυπηρετούν οι συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο που καλούμαστε να κυρώσουμε σε λίγο».
Κλείνοντας τόνισε πως μίλησε «έχοντας πλήρη επίγνωση της ιστορικότητας της στιγμής» και επισήμανε πως «σε μια τέτοια συγκυρία η αποχή από την ψηφοφορία σημαίνει υπεκφυγή και το αμήχανο “παρών” ισούται με “απών” από την ιστορική ευθύνη». Απευθυνόμενος στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης είπε επίσης ότι θα είναι η πρώτη φορά που ένα κόμμα ζητά ονομαστική ψηφοφορία για να ψηφίσει “παρών” και να μην εκφράσει ξεκάθαρη θέση. Ζήτησε να επανεκτιμήσει τη στάση του προκειμένου όπως είπε αύριο ο υπουργός Εξωτερικών να πάει στη Σύνοδο Υπουργών με ψηφισμένες τις συμφωνίες, επικαλούμενος λόγους ξεκάθαρης εθνικής γραμμής.
Σημειώνεται ότι ο πρωθυπουργός, ξεκίνησε την ομιλία του, εκφράζοντας τα συγχαρητήριά του στο Λιμενικό Σώμα και στις Ένοπλες δυνάμεις. Αναφερόμενος στη μεγαλύτερη επιχείρηση διάσωσης που έγινε τους τελευταίους μήνες στο Αιγαίο και τη διάσωση σχεδόν 100 ανθρώπων, τόνισε πως «είναι μία ακόμη τρανή απόδειξη ότι η δράση μας στις θάλασσες δεν είναι μόνο εθνική αλλά και ανθρωπιστική».
Ταυτόχρονα όπως είπε είναι η καλύτερη απάντηση σε όσους επιμένουν να διαδίδουν fake news για δήθεν αδιαφορία της Ελλάδας για ανθρώπους οι οποίοι κινδυνεύουν στη θάλασσα.