Ο πλουτισμός στην Ελλάδα, αλλά και η φτωχοποίηση, τιμωρείται αυστηρά. Το φορολογικό μοντέλο που ακολουθεί η χώρα μας κρατά πριν από τη Μεταπολίτευση και οδηγεί σε αρκετές περιπτώσεις τους πολίτες στην εκποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων, τα οποία είτε περιήλθαν στην κατοχή τους από κληρονομιά είτε επειδή μια χρονιά όπως αυτή της πανδημίας που διανύουμε είχαν σημαντική μείωση των εισοδημάτων τους.
Ο παραλογισμός που υπάρχει στο φορολογικό σύστημα με τα τεκμήρια θα πρέπει κάποια στιγμή να λάβει τέλος. Και ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή η κυβέρνηση να προχωρήσει στην κατάργησή τους ή στη σταδιακή μείωσή τους, έτσι ώστε να μπορέσει ο φορολογούμενος πολίτης να διατηρήσει την περιουσία και να μην αναγκαστεί να την εκποιήσει, και μάλιστα σε καιρούς κρίσης, αντί πινακίου φακής.
Και στη δύσκολη αυτή οικονομική συγκυρία δεν είναι λίγοι αυτοί που σκέφτονται να ρευστοποιήσουν το ακίνητό τους, να πωλήσουν το αυτοκίνητο, ακόμα και να σταματήσουν τα παιδιά από τα ιδιωτικά σχολεία. Αν κάποιος, για παράδειγμα, ελεύθερος επαγγελματίας που το 2020 δεν δούλεψε σχεδόν καθόλου δεν έχει κομπόδεμα και κατοικεί σε ακίνητο μεγάλης αξίας, θα φορολογηθεί σήμερα με τα τεκμήρια, καλούμενος να πληρώσει υπέρογκους φόρους.
Η πρόσφατη τραυματική εμπειρία της οικονομικής κρίσης την εποχή των Μνημονίων, αλλά και η σημερινή πανδημική κρίση, δείχνει ότι οι πολίτες θα πρέπει να αποφεύγουν τις επενδύσεις σε ακίνητα ή εξοχικά, ακόμα και τα ιδιωτικά σχολεία. Καθώς δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει αύριο. Δηλαδή ανά πάσα στιγμή τα εισοδήματά τους μπορεί να μεταβληθούν επί τα χείρω και να υποστούν τη βάσανο των τεκμηρίων.
Πρόκειται για φορολογική παράνοια, την οποία πριν από την πανδημία η κυβέρνηση σκόπευε να τερματίσει. Καθώς η Εφορία πλέον μπορεί μέσω των ηλεκτρονικών ελέγχων, των ηλεκτρονικών βιβλίων, της διασταύρωσης εισοδημάτων και καταθέσεων από τις τράπεζες, αλλά και από τον έλεγχο της κατανάλωσης μέσω καρτών από τους φορολογουμένους, να βρει το πραγματικό εισόδημα, εφόσον αυτό είναι το ζητούμενο, και να προχωρήσει στην κατάργηση των τεκμηρίων.
Η ιστορία των τεκμηρίων έχει, όμως, παρελθόν και εντοπίζεται αρκετές δεκαετίες πίσω. Εμφανίστηκαν το 1977 (εφαρμόστηκαν το 1978), εξαιτίας της αδυναμίας του κράτους να δημιουργήσει φορολογική συνείδηση και να περιορίσει ταυτόχρονα τη φοροδιαφυγή. Ωστόσο, για πρώτη φορά συναντάμε τα τεκμήρια το 1955 στην ελληνική φορολογική νομοθεσία.
Ο νομοθέτης το 1955 καθιέρωσε την αρχή ότι πρέπει να φορολογούνται τα πραγματικά εισοδήματα και όχι με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης, υποστηρίζοντας ωστόσο ότι αυτά μπορούν να εφαρμοστούν μόνο στις εξαιρετικές περιπτώσεις που ο τρόπος διαβίωσης του φορολογούμενου είναι τέτοιος ώστε να μαρτυρεί την ύπαρξη αφανούς πηγής εισοδήματος.
Σήμερα, βέβαια, δεν επιχειρείται ο εντοπισμός αδήλωτης φορολογητέας ύλης, αλλά η φορολόγηση της περιουσίας που ήδη φορολογείται. Για παράδειγμα, σήμερα οι ιδιοκτήτες ακινήτων πληρώνουν ΕΝΦΙΑ και, στην περίπτωση που η περιουσία τους ξεπερνά τα 250.000 ευρώ, πληρώνουν και συμπληρωματικό φόρο. Αλλά αυτό δεν αρκεί στους ασκούντες την οικονομική πολιτική. Έρχονται μέσω των τεκμηρίων και επαναφορολογούν το περιουσιακό στοιχείο.
Υπολογισμός ελάχιστου τεκμηρίου διαβίωσης:
Για κάθε φορολογούμενο ο οποίος απέκτησε εισόδημα από οποιαδήποτε πηγή (π.χ. ακόμα κι από τόκους καταθέσεων, επιδόματα τέκνων κ.λπ.), η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ότι ισχύει ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης:
– 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή έγγαμος ή μέρος συμφώνου συμβίωσης κι έχει επιλέξει να υποβάλει τη δήλωσή του χωριστά από τη σύζυγο ή τον σύζυγο ή το έτερο μέρος συμφώνου συμβίωσης.
– 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος ή έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης κι έχει επιλέξει να υποβάλει κοινή δήλωση με την ή τον σύζυγο ή με το έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης.
Το τεκμήριο διαβίωσης για την κύρια κατοικία που δηλώνει ο φορολογούμενος υπολογίζεται κλιμακωτά με βάση την επιφάνειά της, ως ακολούθως:
- Μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ.
- Από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ.
- Από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.
- Από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.
- Από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ.
Για τους βοηθητικούς χώρους της κύριας κατοικίας ισχύει τεκμήριο 40 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιφάνειας του ακινήτου. Όλα τα παραπάνω ποσά προσαυξάνονται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.μ. και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 5.000 ευρώ ανά τ.μ. και άνω. Για τις μονοκατοικίες, τα παραπάνω ποσά λαμβάνονται υπ’ όψιν αυξημένα κατά 20%. Επίσης για τις δευτερεύουσες κατοικίες τα παραπάνω ποσά τεκμηρίου λαμβάνονται υπ’ όψιν μειωμένα κατά 50%. Τα τεκμήρια διαβίωσης για τις κατοικίες βαρύνουν τους φορολογούμενους, είτε είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών, είτε τα νοικιάζουν, είτε τους έχουν παραχωρηθεί δωρεάν.
Τα τεκμήρια διαβίωσης για τα επιβατικά Ι.Χ. αυτοκίνητα που κατέχουν οι φορολογούμενοι υπολογίζονται ως εξής:
- Για αυτοκίνητα μέχρι και 1.200 κ.ε. ισχύει τεκμήριο 4.000 ευρώ.
- Για αυτοκίνητα μεγαλύτερα των 1.200 κ.ε. και μέχρι 2.000 κ.ε., προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
- Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.ε. και μέχρι 3.000 κ.ε., προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
- Για αυτοκίνητα άνω των 3.000 κ.ε. προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
Τα παραπάνω ισχύουν και για αυτοκίνητα μικτής χρήσης, καθώς και για αυτοκίνητα τύπου τζιπ.
Τα παραπάνω ποσά μειώνονται ανάλογα με την παλαιότητα του αυτοκινήτου, η οποία υπολογίζεται από το έτος πρώτης κυκλοφορίας του στην Ελλάδα, κατά ποσοστό 30% για χρονικό διάστημα κυκλοφορίας πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη και κατά ποσοστό 50% για χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.
Παράδειγμα 1
Ελεύθερος επαγγελματίας με ετήσια εισοδήματα 30.000 ευρώ. Ο ανωτέρω επαγγελματίας κληρονόμησε ακίνητο 300 τ.μ. στη Φιλοθέη. Διαθέτει επίσης ένα αυτοκίνητο 1.600 κ.ε., το οποίο το αγόρασε το 2018. Τα τεκμήρια διαμορφώνονται ως εξής:
- Τεκμήριο διαβίωσης: 3.000 ευρώ (άγαμος)
- Τεκμήριο αυτοκινήτου: 6.400 ευρώ
- Τεκμήριο ακινήτου: 58.128 ευρώ
Σύνολο τεκμηρίων: 67.528 ευρώ
Τι θα πληρώσει:
Κύριος φόρος: 21.612 ευρώ
Προκαταβολή φόρου: 100% του κύριου φόρου = 21.612 ευρώ
Δηλαδή θα κληθεί να πληρώσει φέτος 43.224 ευρώ.
Στην περίπτωση που φορολογούνταν μόνο για τα πραγματικά του εισοδήματα, θα πλήρωνε κύριο φόρο 5.900 ευρώ και ισόποση προκαταβολή φόρου. Με βάση τα τεκμήρια, οι επιβαρύνσεις αυξάνονται κατά 266%.
Παράδειγμα 2
Μισθωτός υπάλληλος με ετήσια εισοδήματα 20.000 ευρώ. Ο ανωτέρω ιδιωτικός υπάλληλος διαθέτει ακίνητο 90 τ.μ. στην περιοχή του Χαλανδρίου. Διαθέτει, επίσης, ένα αυτοκίνητο 3.000 κ.ε. το οποίο το αγόρασε το 2017. Τα τεκμήρια διαμορφώνονται ως εξής:
- Τεκμήριο διαβίωσης: 3.000 ευρώ (άγαμος)
- Τεκμήριο αυτοκινήτου: 17.800 ευρώ
- Τεκμήριο ακινήτου: 3.850 ευρώ
Σύνολο τεκμηρίων: 24.650 ευρώ
Τι θα πληρώσει:
Κύριος φόρος: 4.302 ευρώ
Στην περίπτωση που φορολογούνταν μόνο για τα πραγματικά του εισοδήματα, θα πλήρωνε κύριο φόρο 3.100 ευρώ. Πρόκειται δηλαδή για μια διαφορά εις βάρος του φορολογουμένου της τάξεως των 1.202 ευρώ, λόγω τεκμηρίων.
