Τι θα έκανε ο Σωκράτης και οι αρχαίοι Ελληνες φιλόσοφοι στον σημερινό κόσμο των social media.Θα μετρούσαν τη σοφία του κόσμου με likes ή θα είχαν δεύτερες σκέψεις; Και ποιες είναι οι αναλογίες της αρχαιοελληνικής Αγοράς με τον σημερινό, χαοτικό κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
Είναι πραγματικά συγκινητικό το να βλέπει κανείς την έμπνευση που μπορεί να ανακινήσει στο μυαλό ενός σκεπτόμενου ανθρώπου η Αρχαία Ελλάδα.
Ένα τέτοιο κείμενο αλιεύσαμε στο BBC.
Τιτλοφορείται «Θα τουίταρε ποτέ ο Πλάτων; Ενας αρχαιοελληνικός οδηγός στα social media» και συντάκτης του είναι ο Νέιθαν Νταφούρ Ογκλεσμπυ (Nathan Dufour Oglesby), οι ιδιότητες του οποίου εκπλήσσουν: Είναι συγγραφέας, μουσικός, video artist με έδρα τη Νέα Υόρκη, κάτοχος διδακτορικού στις Κλασικές Σπουδές και ένας από τους δύο μουσικούς του eco-rap συγκροτήματος Nate and Hila.
Γράφει στο BBC:
«Οταν βρίσκομαι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μερικές φορές νιώθω ότι βρίσκομαι σε μια σύγχρονη, εικονική εκδοχή της Αγοράς των Αρχαίων Ελληνικών πόλεων-κρατών. Αυτό ήταν το κέντρο της πόλης, τόσο ως προς την πραγματική του διάσταση, αλλά και οικονομικά και κοινωνικά – το μέρος όπου γινόταν δουλειές, αγοράζονταν και πωλούνταν αγαθά και ανταλλάσσονταν ιδέες.
Και το φαντάζομαι αυτό για πολύ συγκεκριμένους λόγους: Ττο επάγγελμά μου και το είναι να κάνω βίντεο με μουσική ή άλλες μορφές περιεχομένου, συχνά και με αρχαία φιλοσοφία , και να προσπαθώ να το διαδώσω στο Διαδίκτυο. Και έτσι, καλώς ή κακώς, οι διάφορες πλατφόρμες στις οποίες δραστηριοποιούμαι είναι οι σύγχρονες «δημόσιες πλατείες» στις οποίες ασκώ το επάγγελμά μου και προβάλλω τη δημιουργία μου.
Αλλά ένα ταξίδι σε αυτήν την Αγορά μπορεί να είναι αγχώδες -προσωπικά, οικονομικά και ιδεολογικά. Πρέπει να συνεργαστώ με αυτό το άτομο; Πρέπει να αγοράσω αυτό το προϊόν; Πρέπει να αγοράσω αυτήν την ιδέα ; (Και θα αγοράσει κανείς τη δικιά μου;)
Διότι η αρχαιεολληνική Αγορά δεν ήταν απλώς μια αγορά. Ηταν η σκηνή όπου εκτυλίσσονταν τα δράματα της καθημερινής ζωής και του λόγου.
Σήμερα, και περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο φυσικό μέρος, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν πλέον αυτόν τον χώρο.
Από πολλές απόψεις, σε μια τέτοια σκηνή – δημόσια, πολυσχιδή και χαοτική – εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η αρχαία ελληνική φιλοσοφία.
Πορφυρές χλαμύδες, χάλκινα σανδάλια
Όταν γεννήθηκε η φιλοσοφία,ο γραπτός λόγος στον ελληνόφωνο κόσμο ήταν ακόμα πολύ νέος-και έτσι οι ιδέες διαδίδονταν συχνά ως προφορικές παραστάσεις σε δημόσιους χώρους, σε αντίθεση με τα επικά ποιήματα της προηγούμενης εποχής. Πολύ προτού οι φιλόσοφοι αρχίσουν να γράφουν βιβλία και μελέτες, οι σκέψεις τους έπρεπε να μεταδοθούν με τρόπο που θα μπορούσε να τραβήξει την προσοχή του κοινού τους – αποτελούσε στοιχείο δημόσιας επίδειξης.
Ο προσωκρατικός φιλόσοφος Ξενοφάνης που ασκούσε μεγάλη επιρροή παρουσίαζε τις ιδέες του στο πλαίσιο ραψωδικών διαγωνισμών, όπου οι ποιητές διεκδικούσαν βραβεία και αναγνώριση. Οι πρώτοι φιλόσοφοι είχαν αναπτύξει επίσης πολύ ενδιαφέρουσες περσόνες. Ο Εμπεδοκλής, ο οποίος θεωρείται ότι εφηύρε την ιδέα των τεσσάρων κλασικών στοιχείων, έκανε τις δημόσιες εμφανίσεις του με ένα υπερβολικό στυλ: Φορώντας πορφυρή χλαμύδα, χρυσή πόρπη, σανδάλια από χαλκό – και αναφερόταν στον εαυτό του ως ενσαρκωμένος θεός.
Αν αυτοί οι τρόποι παρουσίασης του εαυτού τους περιλάμβαναν (τότε) τη δυνατότητα λήψης βίντεο, σήμερα θα είχαμε μερικούς πολύ viral φιλοσόφους. Ήταν, με τον τρόπο τους, ανάλογοι με σημερινούς influencers και δημιουργούς περιεχομένου, καθώς η πνευματική τους εξουσία δεν συνίστατο μόνο στις ιδέες τους, αλλά στην ευγλωττία τους και την αύρα της προσωπικότητας από την οποία περιβάλλονταν.
Τα αιώνια tweets του Σωκράτη
Ο πιθανώς διασημότερος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ο Σωκράτης, κατάφερε να διαδώσει τις ιδέες του χωρίς ποτέ να γράψει τίποτε απολύτως. Ο Σωκράτης, όπως έχουμε μάθει, πραγματοποιούσε φιλοσοφικές συνομιλίες, συνήθως σε δημόσιους χώρους, στις οποίες αμφισβήτησε τη συμβατική σοφία για διάφορα θέματα-προκαλώντας τους συμπολίτες του και, μοιραία για τον ίδιο, και την εξουσία. Η τέχνη του ήταν λεκτική, αλλά οι εκφράσεις του ήταν τόσο παροδικές όσο ένα tweet ή μια ανάρτηση, ένα ενάρετο τρολ, αλίμονο στους Αθηναίους προς τους οποίους εξακόντιζε τα σχόλιά του.
Τα κατορθώματά του έφτασαν σε εμάς από τα γραπτά των μαθητών του, με πιο γνωστό τον Πλάτωνα. Με πολλούς τρόπους, αυτούς τους σωκρατικούς διαλόγους, οι οποίοι είναι η πηγή ολόκληρης της φιλοσοφικής παράδοσης που ακολούθησε, θα μπορούσε σήμερα να τους δει κανείς σαν την λογοτεχνική βιογραφία ενός influencer καριέρας: «Η Πλήρης Συλλογή των Tweets του Σωκράτη», ίσως με κάποια ποιητική αδεία επανεφευρεμένα, αλλά πιστά στο ίδιο πνεύμα.
Σήμερα, στην εποχή των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, μπορεί να επιστρέφουμε σε μια κατάσταση κατά την οποία ο ισχυρισμός ενός στοχαστή ότι κατέχει τη σοφία να βασίζεται και στην ικανότητά του να εκτελεί αποτελεσματικά την παράσταση- με την πρόσθετη απαίτηση να είναι σε θέση να μετατρέψει αυτήν την παράσταση σε περιεχόμενο. (…)
Αλλά, όπως και σήμερα συμβαίνει στον «πόλεμο των πληροφοριών», έτσι και τότε ο Πλάτωνας καταλάβαινε ότι μπορεί να προκύψουν προβλήματα όταν η ανταγωνιστική παράσταση της σοφίας δεν διακρίνεται από την πραγματική κατοχή της.
Μετριέται η σοφία με likes;
Τι γίνεται, λοιπόν, αν είστε καλοί στο παιχνίδι της πληροφορίας, χαζεύοντας τα ιδεολογικά σας προϊόντα στην αγορά; Τι γίνεται όταν είστε καλοί στα κοινωνικά μέσα – σημαίνει αυτό ότι έχετε κάτι πολύτιμο να πείτε; Η δημοτικότητα μπορεί να μετριέται με likes, αλλά η σοφία όχι.
Και έτσι ο Πλάτων έθεσε στον εαυτό του το καθήκον να διακρίνει τους αληθινούς φιλόσοφους, τους ειλικρινείς και γνήσιους «λάτρεις της σοφίας», από τους σοφιστές , των οποίων η φαινομενική σοφία μπορεί να είναι απλή παράσταση πνευματισμού για ίδιον όφελος. Αντιμέτωπος με αυτό που φαινόταν να είναι μια νέα μορφή λόγου, προσπάθησε να ξεχωρίσει τους καλούς influencers από τους κακούς.
Όπως περιέγραφε ο Πλάτωνας, ο Σωκράτης δεν εντυπωσιαζόταν από την επίδειξη ηθικής στάσης. Και μάλλον θα ένιωθε το ίδιο για το σημερινό χαρακτηριστικό των κοινωνικών μέσων, όπου χρήστες, συχνά υποκριτικά, εκλιπαρούν τους άλλους να είναι πιο ευγενικοί και ενάρετοι. Όσο πιο πολλή βεβαιότητα εμφανίζετε στην ανάρτησή σας για τον εαυτό σας, θα υποστήριζε ο Σωκράτης, τόσο πιο πιθανό είναι να αγνοείτε την αλήθεια για τις δικές σας ηθικές ελλείψεις.
Διαβάστε τη συνέχεια στο BBC: Would Plato tweet? The Ancient Greek guide to social media
Ακολουθήστε μας στα κοινωνικά δίκτυα facebook, twitter, instagram, και στο Google news. Διαβάστε την e-enimerosi.com για να ενημερώνεστε για όλα τα νέα, από την Ελλάδα και τον κόσμο, κάνετε εγγραφή στην σελίδα και πατήστε το καμπανάκι για να ενημερώνεστε πρώτοι έγκαιρα και έγκυρα.