Μετά, ή ταυτόχρονα θα έλεγα, την οπισθοχώρηση του Ελληνικού Στρατού στα παράλια της Μικράς Ασίας, ακολουθούν ο ξεριζωμός του ποντιακού Ελληνισμού- Γενοκτονία, η καταστροφή της Μικράς Ασίας και της Σμύρνης, και το φευγώ των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, μιας παρουσίας του Ελληνισμού στην Ανατολή κοντά στα τρεις χιλιάδες χρόνια, αργότερα ακολουθούν και οι ανταλλαγές των πληθυσμών, θα έχουμε και τον ξεριζωμό της Ανατολικής Θράκης και μεγάλο πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης.
Με την έλευση των προσφύγων, οι οποίοι μαζί με τις μνήμες της καταστροφής έφεραν και έναν πλούσιο πολιτισμικό πλούτο.
Με αφορμή την επέτειο, θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε αυτήν την περίοδο της Ελληνικής ιστορίας, οι εκπομπές που ακολουθού αφορούν:
- Την γενοκτονία των Ποντίων
- Την Μικρασιατική εκστρατεία
- Τον Πόντο
- Τους Έλληνες στρατιωτικούς αιχμαλώτους στην Μικρασιατική καταστροφή
- Ανατολική Θράκη-Κωνσταντινούπολη
- Παράλια Μικράς Ασίας-Σμύρνη
Στις έξι εκπομπές που πραγματοποιήθηκαν συμμετείχαν ακαδημαϊκοί, ιστορικοί και συγγραφείς.
Να σημειώσουμε, πως η γενοκτονία του ποντιακού Ελληνισμού από το 1994 αναγνωρίζεται επισήμως από το ελληνικό κράτος, καθώς η ελληνική βουλή την αναγνώρισε, και, ανακήρυξε την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, όπου εκεί, έλαβαν χώρα οι μαζικές σφαγές, οι βιασμοί, ο ξεριζωμός και οι χαμένες πατρίδες πλέον.
Η ανάληψη της εξουσίας από τους Νεότουρκους το 1908 στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη θεωρείται η απαρχή του για τους «συστηματικούς» και «οργανωμένους»
Οι ωμότητες αυτές πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και τόπους και σε διάφορες φάσεις, μέσα στη δεκαετία 1913-1923 και μέσα σε εμπόλεμες συνθήκες, αλλά και σε ειρηνικά μεσοδιαστήματα.
Στο χώρο του Πόντου ήταν περίπου 450.000. Στην επίσημη απογραφή του 1928 καταμετρήθηκαν, ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, επισήμως, 1.2 εκατομμύρια. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων που χάθηκαν στην περίοδο 1914-22, αυτών που αγνοείται η τύχη τους, είναι της τάξης των 700.000- 800.000, σε όλη την έκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας».
Πέρα από το ελληνικό κράτος, ο διωγμός των Ποντίων αναγνωρίζεται επισήμως ως γενοκτονία από την Κύπρο, την Αρμενία, την Σουηδία, ορισμένες ομοσπονδιακές δημοκρατίες της Ρωσίας οκτώ πολιτείες των ΗΠΑ τη βουλή της πολιτείας της Νότιας Αυστραλίας, την Αυστρία, την Ολλανδία, και από τη Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών.
Το επίσημο τουρκικό κράτος, που διαδέχθηκε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αρνείται ότι διαπράχθηκε «γενοκτονία»: ο όρος διατυπώθηκε και ενσωματώθηκε στο διεθνές δίκαιο το 1948 από τον Πολωνό Ράφαελ Λέμκιν, με σκοπό τη νομική περιγραφή «μαζικών εγκλημάτων» από κυρίαρχες εξουσίες, με προσχεδιασμό, οργάνωση, συστηματικότητα και με σκοπό «τη μεθοδευμένη εξολόθρευση, ολική, ή μερική» διαφόρων «εθνικών, φυλετικών, θρησκευτικών, ή άλλων μειονοτήτων» και έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου επιστημονικού διαλόγου και κοινωνικού προβληματισμού.
Από τον Απρίλιο του 1916 μέχρι το Φεβρουάριο του 1918 η περιοχή της Τραπεζούντας και ο ανατολικός πόντος καταλαμβάνεται από το ρωσικό στρατό. Στις 15 Μαΐου του 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ αναχωρεί από την Κωνσταντινούπολη και στις 19 Μαΐου φτάνει στην Αμισό, στη Σαμψούντα, με αποστολή να ειρηνεύσει την περιοχή από τη δράση ένοπλων συμμοριών. Αυτονομείται από την Υψηλή Πύλη και κάνει ακριβώς το αντίθετο.
Δέκα μέρες μετά την άφιξη του, στις 29 Μαΐου συναντιέται στη Χάμσα με τον Τοπάλ Οσμάν, τον τοπικό αρχηγό μουσουλμανικών συμμοριών, ο οποίος δρα κυρίως στις περιοχές γύρω από Τραπεζούντα και στον ανατολικό Πόντο.
Ο Τοπάλ Οσμάν
Ο ίδιος ο Κεμάλ καταφέρνει να συσπειρώσει τα απομεινάρια των τούρκων ατάκτων στο εσωτερικό της Ανατολίας. Ισχυροποιείται το 1921 με τις υπογραφές συνθηκών με τους συμμάχους μας κατά τον Α’ΠΠ και αργότερα και με τους μπολσεβίκους. Από το τέλος του 1921 μέχρι το Μάιο του 1922 έχουμε το δεύτερο μεγάλο κύμα των σφαγών στον Πόντο.
Κρυπτοχριστιανοί Πόντου – Το Χρονικό της Γενοκτονίας
1908: Κίνημα των Νεότουρκων στην οθωμανική Θεσσαλονίκη. Οι εθνικιστές ηγέτες (Κεμάλ – Ενβέρ – Ταλάτ) υποσκελίζουν το σουλτάνο Αμπτούλ Χαμίτ και αναλαμβάνουν τον πολιτικό έλεγχο της αυτοκρατορίας.
1910: Αυταρχικά, κατασταλτικά μέτρα κατά των χριστιανικών κοινοτήτων της αυτοκρατορίας.
1911: Σε συνέδριο του «Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος» των Νεότουρκων κυριαρχεί το σύνθημα: «Η Τουρκία στους Τούρκους».
1913: Οργανώνεται από τους Νεότουρκους το «Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών» και ιδρύεται η μυστική υπηρεσία (Teskilat i-mahsusa)
1914: Έναρξη του Α’ ΠΠ. Οι πρώτες μαζικές διώξεις κατά Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη. Πογκρόμ στη Δυτική Μικρά Ασία και η σφαγή της Φώκαιας. Ρωσοτουρκικός Πόλεμος. Έξαρση του τουρκικού εθνικισμού, συσπείρωση του μουσουλμανικού στοιχείου.
1915: Καλούνται στην Κωνσταντινούπολη και εξοντώνονται οι πρόκριτοι των Αρμενίων. Η Γενοκτονία των Αρμενίων ολοκληρώνεται σε λίγους μήνες.
1916 – 1917: Πορείες «θανάτου» στο εσωτερικό της Ανατολίας από τον οθωμανικό δυτικό Πόντο (Σαμψούντα, Μπάφρα, κ.α) και απώλειες χιλιάδων χριστιανών – αντρών, γυναικών και παιδιών – από τις κακουχίες, το κρύο και την πείνα. Τάγματα καταναγκαστικής εργασίας (Αμελέ Ταμπουρού). Ο ανατολικός Πόντος υπό ρωσική κυριαρχία. Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και λήξη ρωσοτουρκικού πολέμου.
1918: Λήξη Α’ ΠΠ. Η ηγεσία των Νεότουρκων παραδίδεται στους συμμάχους της Αντάντ. Αποχώρηση Ρώσων από τον ανατολικό Πόντο και τον Καύκασο.
1919: Αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αναχώρηση από Κωνσταντινούπολη στις 15 Μαΐου και άφιξη στις 19 Μαΐου του Μουσταφά Κεμάλ Πασά στη Σαμψούντα, με αποστολή την «ειρήνευση» από τη δράση ομάδων ατάκτων. Αυτονόμηση του από την Υψηλή Πύλη και συνάντηση του στη Χάμσα, στις 29 Μαΐου, με τον Τοπάλ Οσμάν.
1920: Συνθήκη των Σεβρών. Ανατολική Θράκη και Σαντζάκι της Σμύρνης υπό όρους, σε ελληνικό έλεγχο, ο Πόντος εξαιρείται των ρυθμίσεων.
1920-1922: Από την περιοχή της Βιθυνίας ξεκινούν σε όλο τον Πόντο σφαγές, λεηλασίες, καταστροφή χριστιανικών χωριών από παρακρατικές νεοτουρκικές ομάδες. Δεκάδες χιλιάδες Πόντιοι και Αρμένιοι φεύγουν να σωθούν προς τη Σοβιετική Αρμενία και προς τους υπό γαλλικό έλεγχο Συρία και Λίβανο.
1922: Μικρασιατική καταστροφή. Ο ελληνικός στρατός ηττάται στον Σαγγάριο, φλέγεται η Σμύρνη.
1923: Συνθήκη της Λωζάννης. Ανταλλαγή πληθυσμών, προσφυγιά.
Στις εκπομπές συμμετείχαν με αλφαβητική σειρά:
- Αγτζίδης Βλάσης: διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας και μαθηματικός
- Διαμαντή Βασιλική: συγγραφέας, η οποία έχει συγγράψει το βιβλίο ”Η Υφάντρα της πόλης”
- Ηλιάδου-Τάχου Σοφία: Καθηγήτρια Νέας Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
- Κατσιγιάννη Ευαγγελία: απόφοιτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τώρα πραγματοποιεί το μεταπτυχιακό της στην Νεότερη Ιστορία
- Καιρίδης Δημήτρης: καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο
- Κηπουροπούλου Γεωργία: ιστορικός & Φιλόλογος
- Κιλάρογλου Αναστασία: συγγραφέας του βιβλίου το δάκρυ της ανατολής
- Μιχαιλίδης Ιάκωβος: Καθηγητής νεότερης και σύγχρονης ιστορίας στο ΑΠΘ
- Πελαγίδης Στάθης: Ιστορικός και Ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου της Δυτικής Μακεδονίας
- Σταθακόπουλος Δημήτρης: Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, κατέχει πτυχίο Νομικής από το Ε.Κ.Π.Α. είναι Οθωμανολόγος και Τουρκολόγος
- Φερεκύδης Ελευθέριος: Καθηγητής Ωτορινολαρυγγολογίας Παν/μιου ΑΘΗΝΩΝ. ΕΠΙΤΙΜΟ Μέλος ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ Ωτορινολαρυγγολογικής Εταιρείας
- Φωτιάδης Κωνσταντίνος: Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Εδώ ακολουθούν όλες οι εκπομπές.
Η Μικρασιατική εκστρατεία.
Μιχαιλίδης Ιάκωβος: Καθηγητής νεότερης και σύγχρονης ιστορίας στο ΑΠΘ
Η γενοκτονία των Ποντίων.
Κωνσταντίνος Φωτιάδης – Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Έλληνες στρατιωτικοί αιχμάλωτοι στην μικρασιατική καταστροφή
Ο Πελαγίδης Στάθης, είναι ιστορικός, και ομότιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Δυτικής Μακεδονίας.
Ανατολική Θράκη-Κωνσταντινούπολη.
– Σοφία Ηλιάδου-Τάχου: Καθηγήτρια Νέας Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
– Φερεκύδης Ελευθέριος: Καθηγητής Ωτορινολαρυγγολογίας Παν/μιου ΑΘΗΝΩΝ. ΕΠΙΤΙΜΟ Μέλος ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ Ωτορινολαρυγγολογικής Εταιρείας
– Διαμαντή Βασιλική: συγγραφέας, η οποία έχει συγγράψει το βιβλίο ”Η Υφάντρα της πόλης”
Παράλια Μικράς Ασίας.
– Σταθακόπουλος Δημήτρης: Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, κατέχει πτυχίο Νομικής από το Ε.Κ.Π.Α. είναι Οθωμανολόγος και Τουρκολόγος.
– Καιρίδης Δημήτρης: καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο
– Σοφία Ηλιάδου-Τάχου: Καθηγήτρια Νέας Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
– Αγτζίδης Βλάσης: Διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, Mαθηματικός.
– Κατσιγιάννη Ευαγγελία: απόφοιτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τώρα πραγματοποιεί το μεταπτυχιακό της στην Νεότερη Ιστορία.
– Κιλάρογλου Αναστασία: συγγραφέας του βιβλίου το δάκρυ της ανατολής.
– Κηπουροπούλου Γεωργία: ιστορικός & Φιλόλογος.
*Ευχαριστώ όλους όσους με τίμησαν και συμμετείχαν σε αυτές τις επετειακές εκπομπές. Το θετικό είναι ότι βγήκαν σημαντικά πράγματα από αυτές τις εκπομπές. Αφενός, μάθαμε πράγματα που δεν γνωρίζαμε και αφετέρου προέκυψαν θέματα για περαιτέρω ή νέες έρευνες επί του θέματος.
Ακολουθήστε μας στα κοινωνικά δίκτυα facebook, twitter, instagram, youtube, και στο Google news. Διαβάστε την e-enimerosi.com για να ενημερώνεστε για όλα τα νέα, από την Ελλάδα και τον κόσμο, κάνετε εγγραφή στην σελίδα και πατήστε το καμπανάκι για να ενημερώνεστε πρώτοι έγκαιρα και έγκυρα.