Ἐς δὲ τὴν Ἀθηναίων πόλιν ἐξαπιναίως ἐσέπεσε, καὶ τὸ πρῶτον ἐν τῷ Πειραιεῖ ἥψατο τῶν ἀνθρώπων, ὥστε καὶ ἐλέχθη ὑπ᾽ αὐτῶν ὡς οἱ Πελοποννήσιοι φάρμακα ἐσβεβλήκοιεν ἐς τὰ φρέατα· κρῆναι γὰρ οὔπω ἦσαν αὐτόθι. Ὕστερον δὲ καὶ ἐς τὴν ἄνω πόλιν ἀφίκετο, καὶ ἔθνῃσκον πολλῷ μᾶλλον ἤδη. Λεγέτω μὲν οὖν περὶ αὐτοῦ ὡς ἕκαστος γιγνώσκει καὶ ἰατρὸς καὶ ἰδιώτης, ἀφ᾽ ὅτου εἰκὸς ἦν γενέσθαι αὐτό, καὶ τὰς αἰτίας ἅστινας νομίζει τοσαύτης μεταβολῆς ἱκανὰς εἶναι δύναμιν ἐς τὸ μεταστῆσαι σχεῖν· ἐγὼ δὲ οἷόν τε ἐγίγνετο λέξω, καὶ ἀφ᾽ ὧν ἄν τις σκοπῶν, εἴ ποτε καὶ αὖθις ἐπιπέσοι, μάλιστ᾽ ἂν ἔχοι τι προειδὼς μὴ ἀγνοεῖν, ταῦτα δηλώσω αὐτός τε νοσήσας καὶ αὐτὸς ἰδὼν ἄλλους πάσχοντας. (Θουκυδ. 2.48.2 – 2.48.3)
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Νεοελληνική απόδοση λίγο ελεύθερη:
Στην πόλη των Αθηνών έπεσε ξαφνικά η αρρώστια, και πρώτα άγγιξε τους ανθρώπους στον Πειραιά, ώστε διαδόθηκε από αυτούς ότι οι Πελοποννήσιοι είχαν δηλητηριάσει τα πηγάδια (ο Πειραιάς δεν είχε ακόμα βρύσες). Μετά απλώθηκε και στην απάνω πόλη, όπου άρχισαν να πεθαίνουν ακόμη πολύ περισσότεροι. Ας μιλήσει, λοιπόν, γι΄ αυτό, όπως ο καθένας γνωρίζει, γιατρός ή ιδιώτης, να εξηγήσει από πού ήρθε και ποιες ήταν οι αιτίες της ασθένειας που είχαν τόση δύναμη, ώστε να προκαλούν τέτοια αναταραχή στον οργανισμό, οδηγώντας τον από την υγεία στον θάνατο. Εγώ, επειδή αρρώστησα ο ίδιος και είδα, με τα μάτια μου, άλλους ν᾽ αρρωσταίνουν, θα περιγράψω την αρρώστια πώς έγινε, ώστε, αν τύχει και ξανάρθει ποτέ, αφού ο καθένας θα την γνωρίζει από προηγουμένως, να πάρει τα μέτρα του.
Μικρός σχολιασμός:
Στην Αθήνα, όπως βλέπουμε, ήλθε η αρρώστια ξαφνικά. Πέρασε στην Αθήνα από τον Πειραιά, την κύρια είσοδο των προμηθειών προς την πόλη. Και τότε κυκλοφορούσαν θεωρίες συνωμοσίας όπως τώρα. Είπαν τάχα οι Πειραιώτες ότι οι Πελοποννήσιοι με τους οποίους οι Αθηναίοι ήταν σε πόλεμο ότι δηλητηρίασαν τα πηγάδια τους. Μετά τον Πειραιά, έφθασε και στην Αθήνα και οι άνθρωποι πέθαιναν ο ένας μετά τον άλλο. Είχε προηγηθεί η υποχώρηση των Αθηναίων μέσα στα τείχη της πόλης, όπου εκεί η μεγάλη συγκέντρωση του πληθυσμού ήταν εύκολο να οδηγήσει σε διάδοση και διασπορά της νόσου.
Ο Θουκυδίδης δε θέλει να μιλήσει ο ίδιος για τις αιτίες της αρρώστιας. Δε θέλει να κάνει τον ειδικό. Θέλει, όμως, ως αυτόπτης μάρτυρας, επειδή αρρώστησε, να καταγράψει αυστηρά αυτά που είδε, για να τα αφήσει ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενεές να γνωρίζουν μήπως παρουσιαστεί ξανά η ασθένεια. Εξάλλου, δεν είχε τις γνώσεις να ερμηνεύσει τα συμπτώματα και να καταλάβει πώς έρχεται η ίαση. Εμπιστευόταν απόλυτα τους ειδικούς πάνω σ΄ αυτό και κυρίως τον Ιπποκράτη. Μάλιστα, κάποιες περιγραφές της ασθένειας, όπως τις αποδίδει ο ίδιος, στερούνται ακρίβειας, όπως λένε οι μεταγενέστεροι γιατροί μελετητές. Δεν του το καταλογίζουμε, γιατί πορευόταν με αυτά που θεωρούσε ακριβή και αντικειμενικά.
Και σήμερα, όπως και τότε, κυκλοφορούν θεωρίες συνωμοσίας, ότι τάχα τον ιό τον απελευθέρωσαν σε ένα εργαστήριο. Και σήμερα εμφανίζονται ορισμένοι που προτείνουν πέραν των ειδικών διάφορες θεραπείες και πρακτικές. Η ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στην ασθένεια είναι πάντοτε ίδια.
Θα συνεχίσουμε.
