Γράφει η Ευαγγελία Κατσιγιάννη.
Το 1974 υπήρξε για την Ευρώπη ένα έτος ορόσημο για την ιστορία της, καθώς τότε στην Ελλάδα και την Πορτογαλία, τα αυταρχικά στρατιωτικά καθεστώτα, που επί σειρά ετών κυριαρχούσαν στην πολιτική ζωή των δύο κρατών, έπεσαν δίνοντας τη θέση τους στον κοινοβουλευτισμό. Στην Πορτογαλία ειδικότερα, σαν σήμερα στις 25 Απριλίου 1974 έλαβε χώρα η Επανάσταση των γαρυφάλλων (πορτογαλικά: Revolução dos Cravos), μία επανάσταση που ανέτρεψε την πολυετή στρατιωτική δικτατορία του “Νέου Κράτους” (Estado Novo), μένοντας στην ιστορία για την άριστη οργάνωση και τον αναίμακτο χαρακτήρα της, μιας και κατά τη διεξαγωγή της ανέκυψαν μονάχα τέσσερις νεκροί. Τι ακριβώς όμως ήταν η Επανάσταση των γαρυφάλλων και ποια ήταν τα αίτια που οδήγησαν σε αυτή;
Η επανάσταση των γαρυφάλλων ήταν στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο σε αντίθεση με την πλειοψηφία των ανάλογων πραξικοπημάτων, στόχευε στην πτώση της δικτατορίας και στην επάνοδο της δημοκρατίας. Εκδηλώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Απριλίου 1974 από το “Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων”, μία ομάδα που είχε συγκροτηθεί από χαμηλόβαθμα μέλη του στρατού υπό τον ταγματάρχη Οτέλο Σαράιβα ντε Καρβάλιο, με στόχο την πτώση της πορτογαλικής Χούντας. Τα μέλη του “Κινήματος των Ενόπλων Δυνάμεων” συγκεκριμένα, αντικρίζοντας την χρόνια οικτρή οικονομική κατάσταση της Πορτογαλίας, εξαιτίας του δαπανηρού πολέμου για τον έλεγχο των αποικιών της στην Αφρική, τον οποίο διεξήγαγε αρχικά ο δικτάτορας Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ και έπειτα ο διάδοχός του Μαρσέλο Καετάνο, αποφάσισαν να αντιδράσουν οργανώνοντας έναν μεγάλο αγώνα.
Η επανάσταση πραγματοποιήθηκε με απόλυτη συνωμοτικότητα, με τους πρωτεργάτες της να χρησιμοποιούν ως συνθηματικά δύο τραγούδια: την τότε υποψηφιότητα των Πορτογάλων στο διαγωνισμό της Γιουροβίζιον, δηλαδή το τραγούδι “Μετά το Αντίο” (“E depois do adeus”) του Πάουλο ντε Καρβάλιο καθώς και το «Γκράντολα, μελαμψή πόλη” (“Grandola, Vila Morena”) του αντιστασιακού τραγουδιστή Ζέκα Αφόνσο, το οποίο ακούστηκε από όλα τα ραδιόφωνα στις 12.20 π.μ. δίνοντας το σήμα για την έναρξη της εξέγερσης. Οι στρατιωτικοί του “Κινήματος των Ενόπλων Δυνάμεων” ξεχύθηκαν στους δρόμους με τα τανκς κατορθώνοντας να καταλάβουν καίρια στρατηγικά σημεία σε ολάκερη την χώρα. Μολονότι ο επαναστατικός στρατός είχε παρακαλέσει τον λαό να περιοριστεί εντός των οικιών του προς αποφυγή βιαιοπραγιών σε βάρος του, αρκετοί άνθρωποι έσπευσαν να συναντήσουν τους επαναστάτες βάζοντας στις κάννες των όπλων που έφεραν μαζί τους κόκκινα γαρύφαλλα και παρακινώντας με αυτά τον κυβερνητικό στρατό να τους μιμηθεί και να συνταχθεί μαζί τους. Εν τέλει, έξι ώρες μετά, η πορτογαλική Χούντα είχε πέσει, οι πολιτικοί κρατούμενοι είχαν απελευθερωθεί, οι εργάτες είχαν καταλάβει τα εργοστάσια και πολλοί ακτήμονες αγρότες είχαν καταλάβει εκτάσεις γαιοκτημόνων δημιουργώντας αυτοδιοικούμενους συνεταιρισμούς.
Ο δικτάτορας Καετάνο, αδυνατώντας να αντιμετωπίσει το επαναστατικό σώμα, αναχώρησε για τη Βραζιλία, ενώ λίγες μέρες αργότερα, επέστρεψαν στην χώρα ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος Μάριο Σοάρες και ο επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβάρο Κουνιάλ. Την ηγεσία της Πορτογαλίας ανέλαβε μέχρι την διεξαγωγή των εκλογών η επταμελής “Χούντα Εθνικής Σωτηρίας” υπό τον στρατηγό Αντόνιο Ριμπέιρο ντε Σπίνολα. Η έκτακτη αυτή διοίκηση παρέμεινε στην εξουσία για δύο έτη και στο διάστημα διακυβέρνησής της κορυφώθηκε η αντιπαλότητα μεταξύ των μετριοπαθών και των κομμουνιστών. Τελικά, στις πολυκομματικές εκλογές του 1976 κυριάρχησαν οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις με τον Μάριο Σοάρες να αναλαμβάνει καθήκοντα πρωθυπουργού και την Πορτογαλία να μπαίνει σε δημοκρατική ρότα ξεκινώντας παράλληλα τις διαδικασίες ανεξαρτητοποίησης των αφρικανικών αποικιών της. Έτσι, στα χρόνια που ακολούθησαν η Γουινέα – Μπισάου, η Μοζαμβίκη, η Αγκόλα, το Σάο Τομέ ε Πρίνσιπε και τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου ανεξαρτητοποιήθηκαν. Η επανάσταση των γαρυφάλλων γενικότερα, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα, καθώς με τον αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Πορτογαλία ξεκίνησε το “τρίτο κύμα του εκδημοκρατισμού” το οποίο στη συνέχεια επεκτάθηκε στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Λατινική Αμερική.
Βιβλιογραφία
https://www.sansimera.gr/articles/252
https://tvxs.gr/news/san-simera/saranta-xronia-apo-tin-epanastasi-ton-garyfallon
https://www.maxmag.gr/afieromata/25-aprilioy-1974-h-epanastasi-ton-garyfallon/
Ακολουθήστε μας στα κοινωνικά δίκτυα facebook, twitter, instagram, youtube, και στο Google news. Διαβάστε την e-enimerosi.com για να ενημερώνεστε για όλα τα νέα, από την Ελλάδα και τον κόσμο, κάνετε εγγραφή στην σελίδα και πατήστε το καμπανάκι για να ενημερώνεστε πρώτοι έγκαιρα και έγκυρα.