ΜΥΡΙΟΙ!!!

Γράφει ο Μουρτζούκος Χρήστος.

Η εκστρατεία στην οποία λάμβαναν μέρος οι Μύριοι έγινε την άνοιξης του 401 π.Χ. στα Κούναξα, οι οποίοι επέστρεψαν δύο χρόνια μετά, πάμε λοιπόν να δούμε την ιστορία των Μύριων.

Λίγο πριν την άνοιξη του 401 π.Χ., (τον Μάρτιο) δέκα χιλιάδες πολεμιστές άρχισαν ένα ταξίδι προς τα βάθη της Μέσης Ανατολής, στο πλευρό του Κύρου του Νεότερου, ο οποίος σχεδίαζε να ανατρέψει τον αδελφό του Αρταξέρξη Β’ και να φορέσει την τιάρα του Μεγάλου Βασιλιά.

Όταν άρχισαν το επικό τους ταξίδι, οι σκληροτράχηλοι και εμπειροπόλεμοι αυτοί άνδρες ήταν απλοί μισθοφόροι σε μια συνηθισμένη αποστολή. Όταν όμως ολοκλήρωσαν την περιπέτειά τους, μετά από δύο χρόνια και πορεία 6.500 χλμ., είχαν γίνει μύθος.

Η ιστορία τους συναρπάζει και συνεχίζει να συγκινεί, αιώνες αργότερα, εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι περιπέτειές τους αποτυπώθηκαν με γλαφυρό τρόπο από την πένα του Ξενοφώντα και οι ίδιοι πέρασαν στην αθανασία.

Πρώτα, ας δούμε τα πρόσωπα και τις περιοχές όπου λάμβανε γεγονός η ιστορία των Μύριων.
πρόσωπα.

• Αρταξέρξης: είναι ο βασιλιάς της Περσικής αυτοκρατορίας
• Κλέαρχος: Σπαρτιάτης διοικητής του μισθοφορικού στρατού
• Κύρος: δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Περσικής αυτοκρατορίας ο οποίος ήταν Σατράπης της Λυδίας
• Μένων: Θεσσαλός στρατηγός
• Μιθριδάτης: Πέρσης στρατηγός
• Ξενοφών: Αθηναίος πολιτικός ο οποίος καταγράφει (Ο άνθρωπος από τον οποίον γνωρίζουμε την ιστορία των μυρίων)
• Παρύσατις: βασίλισσα της Περσίας μητέρα του Κύρου και του Αρταξέρξη
• Πρόξενος: Βοιωτός στρατηγός φίλος του Ξενοφώντα
• Χειρίσοφος: ο μοναδικός υψηλόβαθμος αξιωματικός του σπαρτιατικού στρατού, ο Χειρίσοφος πέθανε στο Βυζάντιο από ένα φάρμακο για τον πυρετό (μάλλον δηλητηριάστηκε)
• Σωκράτης: αρχαίος στρατηγός
• Τυρίβαζος: Σατράπης της Αρμενίας κατά την κάθοδο των Μυρίων (401 π.Χ.), ήταν το μεγάλο μάτι του βασιλιά,
• Τισσαφέρνης: κουνιάδος του Αρταξέρξη και στρατηγός του, ήταν Σατράπης της Λυδίας και αξιωματικός του Περσικού στρατού

Περιοχές

Φρυγία, Λυδία, Σάρδεις, Κουναξα: (Η περιοχή όπου πραγματοποιήθηκε η μεγάλη μάχη, πριν τη Βαβυλώνα)

Τραπεζούντα,  Σινώπη, Κοτύωρα, Κάλπη, Βυζάντιο,

Ποταμοί Κεντρίτης & Μαίανδρος,  Άρπασος, βρισκόταν στην Αρμενία
ποταμός Φάσης

Άλλα πρόσωπα της περιοχής

• Μεσσίας: Ο σάτυρος Μεσσίας έπαιζε τόσο καλή μουσική με τον αυλό του που προκάλεσε τον Θεό Απόλλωνα, αναμετρήθηκε με τον Θεό, κριτές ήταν οι εννέα Μούσες, επειδή προσέβαλε τον Θεό η τιμωρία ήταν δύο φτερωτά δαιμόνια, τον έδεσαν χειροπόδαρα και ο Θεός τον έγδαρε ζωντανό.
• Μίδας: ήταν βασιλιάς της Φρυγίας,  ζήτησε από το Θεό Διόνυσο ότι αγγίζει να το κάνει χρυσό, το μετάνιωσε, και για την τιμωρία του τον έκανε με γαϊδουρινά αυτιά.

Ο Πελοποννησιακός πόλεμος λοιπόν έχει τελειώσει με νικήτρια την Σπάρτη, αλλά με κατεστραμμένη ολόκληρη την Ελλάδα.

401 π.χ. η Ελλάδα είναι γονατισμένη από τον τριακονταετή πόλεμο ανάμεσα στην Αθήνα και την Σπάρτη, ο στρατηγός Κλέαρχος αρχίζει να φτιάχνει ένα καινούργιο στρατό από Έλληνες μισθοφόρους, όπου, δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι η πραγματική αποστολή τους, το μόνο που ξέρουν, είναι ότι βρίσκονται, στην υπηρεσία του πρίγκιπα Κύρου, και πρέπει να διεισδύσουν στην καρδιά της Περσικής αυτοκρατορίας.

Ο Κύρος, ο Σατράπης της Λυδίας, συγκεντρώνει χιλιάδες στρατιώτες για να εκθρονίσει τον ετεροθαλή αδελφό του τον Αρταξέρξη, και να πάρει την θέση του βασιλιά στην μεγαλύτερη αυτοκρατορία της εποχής. Το ισχυρότερο όπλο του είναι <<οι πορφυροί μανδύες>>, δηλαδή, οι Έλληνες μισθοφόροι που θεωρούνταν, και ήταν, οι καλύτεροι πολεμιστές του κόσμου, με αιχμή του δόρατος τους Σπαρτιάτες.

Μαζί τους, εκστρατεύει και ο Ξενοφώντας, ο Αθηναίος, εξόριστος από την πόλη του, φυγάς, για να καταγράψει την εκστρατεία.

Οι Σπαρτιάτες, αν κερδίσει ο Κύρος θα τους χρωστάει τον θρόνο του, αν ηττηθεί όμως δεν πρέπει να μάθει ο Αρταξέρξης ο αδερφός του, ότι εμπλέκονται και αυτοί, γιατί έτσι θα έχουν ένα πανίσχυρο εχθρό. Στέλνουν το στρατηγό Χειρίσοφο, με την εξής αποστολή: στην περίπτωση που δεν ευοδωθούν τα σχέδια του Κύρου, να οδηγήσει στην καταστροφή τους Μύριους.

Οι Μύριοι οποίοι είναι 13.000 και αποτελούνταν απο:

Αρκάδες, Αχαιοί, Λακεδαιμόνιοι, Αργείοι και άλλοι Πελοποννήσιοι, Θεσσαλοί, Θράκες, μερικοί Αθηναίοι, νησιώτες, Κρητικοί, Ίωνες και άλλοι Μικρασιάτες.

Ο στρατός του κυρού το αποτελείτε από εκατό χιλιάδες, κυρίως Ασιάτες. 

Κοντά στη Βαβυλώνα, σε μια κωμόπολη που την έλεγαν Κούναξα, έγινε η μάχη ανάμεσα στους στρατούς των δύο αδελφών και νίκησε ο Αρταξέρξης. Ο Κύρος σκοτώθηκε.

Η πορεία

Άνοιξη του 401 π Χ: Οι μισθοφόροι Έλληνες ξεκινούν από τις Σάρδεις μαζί με το στρατό του Κύρου, περνούν την Κιλικία και τη Μεσοποταμία και το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς συγκρούονται στα Κούναξα με το στρατό του βασιλιά Αρταξέρξη.

Σε κάποια φάση της πορείας προς τα Κούναξα, και συγκεκριμένα όταν το στράτευμα βρισκόταν στο “Καΰστρου Πεδίον” εκδηλώνεται «ανταρσία». Οι μισθοφόροι έχουν να πληρωθούν τρείς μισθούς. Πολλοί αρχίζουν να προσέρχονται στην σκηνή του Κύρου, απαιτούντες τα οφειλόμενα.

Όταν το στράτευμα έφθασε στη Θάψακο, στον Ευφράτη, ο Κύρος ανακύρηξε και επισήμως ότι θα βαδίσει εναντίον του αδελφού του, στη Βαβυλώνα. Πάλι οι μισθοφόροι προσποιήθηκαν αγανάκτηση και πάλι ο Κύρος έσπευσε να τους κατευνάσει με χρυσό.

Η πρώτη σημαντική ανταρσία εκδηλώθηκε, στην Ταρσό. Οι Έλληνες αρνήθηκαν να προχωρήσουν καθώς έγινε φανερό ότι ο πόλεμος στρεφόταν κατά του αυτοκράτορα Αρταξέρξη και όχι των Πισιδών. Ο στρατηγός Κλέαρχος, προσπάθησε να εκβιάσει την συνέχιση της πορείας και ο Κύρος υποσχέθηκε να τους δώσει αύξηση κατά 50%.

Η Μάχη στα Κούναξα

Έξι μήνες από την αναχώρηση του Κυρείου Στρατεύματος, από τις Σάρδεις, δηλαδή τον Νοέμβριο του 401 π.Χ. οι δυο στρατοί παρατάχθηκαν στα Κούναξα. Η μάχη ήταν μοιραία για τον Κύρο. Φονεύθηκε καθώς πολεμούσε στην πρώτη γραμμή.

Οι Έλληνες έμειναν αήττητοι, αλλά μόνοι μέσα στην εχθρική χώρα. Απέρριψαν την εντολή του νικητή Αρταξέρξη να παραδώσουν τα όπλα.

Στην συνέχεια η Περσική ηγεσία έπαψε να ασχολείται με το θέμα και οι διαπραγματεύσεις ανατέθηκαν στον Τισσαφέρνη.

Η δολοφονία των στρατηγών

Μετά την ήττα και το θάνατο του Κύρου εκεί κοντά στη μυθική Βαβυλώνα και αφού αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα τους στους Πέρσες, περνούν τον ποταμό Τίγρη και φτάνουν στις όχθες του ποταμού Ζαπάτα. Εκεί χάνουν τους στρατηγούς τους που τους σκοτώνουν με δόλο οι Πέρσες, αφού τους κάλεσαν στις σκηνές τους για να συζητήσουν τάχα. Εκλέγουν νέους στρατηγούς και ξεκινούν για την επιστροφή στην πατρίδα.

Ήσαν εκτός από τον Κλέαρχο και ο Πρόξενος, ο Μένων, ο Αγίας και ο Σωκράτης. Τους οδήγησαν δεμένους, κατά τον Πλούταρχο, στον Αρταξέρξη και εκείνος διέταξε την εκτέλεσή τους. Είκοσι λοχαγοί κατακρεουργήθηκαν.

Η πορεία προς τον Πόντο

Μετά την εξόντωση των στρατηγών τους, οι Μύριοι εξέλεξαν νέους και συνέχισαν την πορεία τους προς βορρά μέχρι να φανεί στον ορίζοντα η περιπόθητη «θάλαττα».

Οι νέοι στρατηγοί ήταν:

• ο Τιμασίων από τη Δάρδανο της Τρωάδος,
• ο Ξανθικλής ο Αχαιός,
• ο Κλεάνωρ ο Αρκάδας,
• ο Φιλήσιος ο Αχαιός,
• ο Ξενοφών ο Αθηναίος και
• ο Χειρίσοφος ο Λακεδαι­μόνιος

Αλλά δεν είναι τόσο απλό. Ο Περσικός στρατός τους παρακολουθεί, τους στήνει ενέδρες, τους επιτίθεται. Είναι υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν μια πολύπλοκη διαδρομή για να τον αποφύγουν και περιπλανιούνται σε άγνωστες και επικίνδυνες περιοχές.

Περνούν τον ποταμό Ζαπάτα και μπαίνουν στη χώρα των Καρδούχων (προγόνων των σημερινών Κούρδων). Συνεχίζουν προς τα βόρεια μέσα από τα δύσβατα και ψηλά βουνά της χώρας, ενώ οι Καρδούχοι, πολεμικός λαός μαθημένος να ζει σ’ εκείνες τις απρόσιτες περιοχές, τους επιτίθεται διαρκώς. Οι Έλληνες προχωρούν με δυσκολία μέσα στα παγωμένα βουνά, τους γκρεμούς και τις σφοδρές ανεμοθύελλες.

Επιτέλους τον Δεκέμβριο του 400 π.Χ βγαίνουν από την Καρδουχία και στρατοπεδεύουν στην πεδιάδα του ποταμού Κεντρίτη, παραπόταμου του Τίγρη, στα σύνορα μεταξύ Καρδουχίας και Αρμενίας. Εδώ τους περιμένουν άλλοι εχθρικοί ιθαγενείς από την απέναντι όχθη. Είναι πεζοί και ιππείς Αρμένιοι έτοιμοι να τους επιτεθούν. Έχουν λοιπόν μπροστά τους Αρμένιους και πίσω τους Καρδούχους. Ξεφεύγουν με τέχνασμα και από τους δύο, περνούν τον Κεντρίτη ποταμό και διασχίζουν την Αρμενία.

Εδώ δοκιμάζονται από τις σκληρές κλιματολογικές συνθήκες, από την πείνα και από τις δύσβατες οροσειρές που πρέπει να περάσουν. Φτάνουν στον ποταμό Φάση, τον περνούν κι αυτόν κι έρχονται αντιμέτωποι με άλλους παραταγμένους ιθαγενείς, άγριους και ανυπόταχτους, τους Χάλυβες, τους Ταόχους και τους Φασιανούς.  Τους νικούν κι αυτούς και μπαίνουν στη χώρα των Ταόχων. Μετά περνούν τη χώρα των Χαλύβων και φτάνουν στον ποταμό Άρπασο. Τον διαβαίνουν κι αυτόν. Διασχίζουν τη χώρα των Σκυθηνών και φτάνουν στην πόλη Γυμνιάδα, όπου για πρώτη φορά επί τέλους οι αλλόγλωσσοι ξένοι τούς υποδέχονται φιλικά. Εκεί πληροφορούνται ότι με πορεία λίγων ημερών θα φτάσουν στην ελληνική πόλη Τραπεζούντα. Πράγματι μετά από πορεία πέντε ημερών αντικρίζουν από το όρος Θήχη τον Εύξεινο Πόντο στο βάθος. Η χαρά τους είναι απερίγραπτη, βρίσκονται πια πολύ κοντά σε ελληνική πόλη. Είναι ήδη Μάρτιος του 400 π Χ.

Έτσι μετά έξι μήνες από τα Κούναξα, τον Νοέμβριο του 401 π.Χ., έληξε η θριαμβευτική πορεία των Μυρίων.

Μόλις αντίκρισαν τις ακτές του Εύξεινου Πόντου αναφώνησαν το περίφημο «Θάλαττα, θάλαττα!»

Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την Κύρου Ανάβαση που αναφέρεται στις κακουχίες που δοκίμασαν οι θρυλικοί εκείνοι Μύριοι:

«Ακολουθούσαν μερικοί από τους εχθρούς και άρπαζαν όσα υποζύγια δεν μπορούσαν να προχωρήσουν και τσακώνονταν μεταξύ τους γι’ αυτά. Και όσοι στρατιώτες είχαν χάσει την όρασή τους (Σημ: λόγω του χιονιού) και όσων τα δάχτυλα των ποδιών είχαν σαπίσει από το ψύχος έμεναν πίσω. Για την όραση ένα βοήθημα κατά του χιονιού ήταν να προχωρεί κανείς κρατώντας μπροστά από τα μάτια του κάτι μαύρο. Για τα πόδια βοηθούσε να κινείται συνέχεια και να μη σταματά ποτέ και τη νύχτα να βγάζει τα παπούτσια του. Όσοι κοιμούνταν φορώντας τα παπούτσια τους, χώνονταν οι ιμάντες μέσα στα πόδια τους και τα παπούτσια κοκάλωναν γύρω- γύρω. Γιατί φορούσαν τσαρούχια φτιαγμένα από δέρμα  νεόγδαρτων βοδιών, καθώς τα παλιά τους παπούτσια είχαν λιώσει».
(Ξενοφ. Κύρου Ανάβασις, βιβλ. Δ΄ , κεφ. ε, 12-14).

Χρονολόγιο

• 20 Μαΐου 401 π.Χ.: Εκκίνηση του Κύρου από τις Σάρδεις
• 19 Νοέμβριου 401 π.Χ.: Μάχη των Κουνάξων
• 9 Ιανουαρίου 400 π.Χ.: Σύλληψη των στρατηγών
• 8 Φεβρουαρίου 400 π.Χ.: Διάβαση του Κεντρίτου
• Φεβρουάριος – Μάρτιος 400 π.Χ.: Πορεία στην πεδιάδα της Αρμενίας
• Μάρτιος – Απρίλιος 400 π.Χ.: Πορεία στα όρη των Ταόχων, στη χώρα των Χαλδαίων
• 19 Απριλίου 400 π.Χ. Διάβαση Άρπασου
• 15 Μαΐου 400 π.Χ Ανάβαση στο όρος Τύχη
• Μάϊος 400 π.Χ.: Στη χώρα των Μακρώνων, των Κόλχων,
• 25 Μαΐου 400 π.Χ. Άφιξη στην Τραπεζούντα
• 14 Απριλίου 400 π.Χ.: Άφιξη στην Κερασούντα
• 20 Ιουλίου 400 π.Χ.: Άφιξη στα Κοτύωρα
• 20 Σεπτεμβρίου 400 π.Χ.: Άφιξη στα Σινώπη
• 11 Σεπτεμβρίου 400 π.Χ.: Άφιξη στην Ηράκλεια
• 1 Οκτωβρίου 400 π.Χ.: Άφιξη στο Βυζαντίου
• 10 Οκτωβρίου 400 π.Χ.: Μετάβαση στην Πέρινθο
• 10 Οκτωβρίου – 20 Δεκεμβρίου 400 π.Χ.: Επιχειρήσεις με Σεύθη
• 20 Δεκεμβρίου – 10 Ιανουαρίου 399 π.Χ. Παραμονή έξω από την Σηλυμβρία
• 10 Ιανουαρίου 399 π.Χ.: διεκπεραίωση σε Λάμψακο
• Ιανουάριος – Μάρτιος 399 π.Χ.: επιχειρήσεις στην Τρωάδα.
• Μάρτιος 399 π.Χ.: Παραλαβή του στρατεύματος από τον Θίβρωνα

Αναλυτικά:

• Εκκίνηση από την Έφεσο (4 Feb 401) (20 Apr 401)
• Εκκίνηση από τις Σάρδεις (6 Μar) (20 May)
• Διάβαση του Ευφράτου στην Θάψακο (28 Jul) (11 Οct)
• Μάχη των Κουνάξων (5 Sep) (19 Νοv)

• Εκεχειρία (8 Sep – 4 Οct) (22 Νοv-18 Dec)
• Άφιξη στον ποταμό Ζαπάτα. Δολοφονία των Στρατηγών (Οct 6-9) (6-9 Jan 400)
• Ανάβαση των Καρδουχίων Ορέων (16 Νοv) (30 Jan)
• Διάβαση Κεντρίτου Ποταμού (25 Nov) (8 Feb)
• Στην κώμη με το ανάκτορο (Siirt) (25 Nov) (8 Feb)
• Άφιξη στις πηγές του Ανατολικού Τίγρητος (Bitlis) (27 Nov) (10 Feb)
• Άφιξη στον Τηλεβόα Ποταμό (Muş) (30 Nov ) (13 Feb)
• Κώμες πρώτης χιονόπτωσης (Hınıs) (3–6 Dec) (16-19 Feb)
• Επίθεση Τιρίβαζου (6 Dec) (19 Feb)
• Διάσχιση Ορεινής ατραπού (7 Dec) (20 Feb)
• Άφιξη στον Ευφράτη (~ Αράξη) (10 Dec) (23 Feb)
• Πορεία υπό χιονόπτωση (10-13 Dec) (23–26 Feb)
• Στις κώμες της Αρμενίας (14 Νοv – 22 Dec) (27 Feb-7 Mar)
• Πορεία με οδηγό (23-25 Dec) (8–10 Mar)
• Πορεία πλησίον Αράξη (26 Dec-1 Jan 400) (11–17 Mar)
• Στάση παρά τον Αράξη (2-5 Jan) (18–21 Mar)
• Πορεία μακράν του ποταμού (6-7 Jan) (22–23 Mar)
• Αντιμετώπιση εχθρών (7 Jan) (23 Mar)
• Πορεία στην χώρα των Ταόχων (8-12 Jan) (24-28 Mar)
• Στάση στην χώρα των Ταόχων) (13-27 Jan) (29 Mar-12 Apr)
• Πορεία στην χώρα των Χαλδαίων (28 Jan-3 Feb) (13-19 Apr)
• Διάβαση Άρπασου ( 3 Feb) (19 Apr)
• Κώμες αναψυχής (4-7 Feb) (20-23 Apr)
• Παραμονή σε κώμες (Yerevan) (8-10 Feb) (24-26 Apr)
• Αναχώρηση για Γυμνιάδα (11-14 Feb ) (27-30 Apr)
• Άφιξη σε Γυμνιάδα (Gyumri) (14 Feb) (30 Apr)
• Από Γυμνιάδα στην Τύχη (15-29 Feb) (1-15 May)
• Ανάβαση στο όρος Τύχη (29 Feb) (15 May)
• Αντιμετώπιση Μακρώνων (1 Mar) (16 May)
• Πορεία με Μάκρωνες (2-4 Mar) (17-19 May)
• Αντιμετώπιση Κόλχων (4 Mar) (19 May)
• Ασθένεια εκ μέλητος (6–9 Μar) (20-23 May)
• Αναχώρηση για Τραπεζούντα (10–11 Μar) (24-25 May
• Άφιξη στην Τραπεζούντα (11 Μar-10 Αpr) (25 Μay-24 Jun)
• Αναχώρηση για Κερασούντα (11-14 Αpr) 25-27 Jun
• Άφιξη στην Κερασούντα (14-23 Αpr) (27 Jun-6 Jul)
• Αναχώρηση για το σύνορο των Μοσσυνοίκων (24 Αpr) (7 Jul)
• Άφιξη στο σύνορο των Μοσσυνοίκων (25-26 Αpr) (8-9 Jul)
• Παραμονή στην χώρα των Μοσσυνοίκων (27 Αpr-4 May) (10-17 Jul)
• Παραμονή στην χώρα των Χαλύβων και των Τιβαρηνών (5-6 May) (18-19 Jul)
• Άφιξη στα Κοτύωρα (7 Μay-21 Jun) (20 Jul-3 Sep)
• Άφιξη στην Σινώπη (22–27 Jun) (4–9 Sep)
• Άφιξη στην Ηράκλεια (29 Jun) (11 Sep)