Η πρώιμη ζωή έκανε μια αφιλόξενη Γη πιο κατοικήσιμη και οι εξωγήινοι θα μπορούσαν να κάνουν το ίδιο πράγμα στον κόσμο τους.
Μόλις η ζωή αποκτήσει ακόμη και την πιο μικρή βάση σε έναν πλανήτη, μπορεί να έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει αυτόν τον κόσμο, αναγκάζοντάς μας να διευρύνουμε τον ορισμό μας για το «κατοικήσιμο».
Δεν ξέρουμε πραγματικά πού μπορεί να προκύψει η ζωή. Έχουμε μόνο ένα παράδειγμα πλανήτη που φιλοξενεί ζωή, τη Γη, ο οποίος άρχισε να γίνεται ενδιαφέρον ίσως μόνο μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά τη σύστασή του. Γνωρίζουμε ότι η ζωή στη Γη απαιτεί ένα συγκεκριμένο σύνολο στοιχείων για να εκτελέσει την πολύπλοκη αλυσίδα παραγωγής ενέργειας, ότι χρειάζεται υγρό νερό ως λύση και ότι μπορεί να υπάρξει μόνο σε ένα σχετικά στενό εύρος ατμοσφαιρικών θερμοκρασιών και πιέσεων.
Στις αναζητήσεις μας για ζωή έξω από τη Γη, οι αστρονόμοι επικεντρώνονται γενικά σε μια περιοχή που ονομάζεται κατοικήσιμη ζώνη, μια ζώνη τροχιών γύρω από ένα αστέρι όπου μπορεί να υπάρχει υγρό νερό στην επιφάνεια ενός πλανήτη. Εάν ένας πλανήτης είναι πιο κοντά στο αστέρι, το νερό θα εξατμιστεί από τη θερμότητα, αν είναι πιο μακριά από το αστέρι, το νερό θα παγώσει. Καμία από αυτές τις συνθήκες δεν είναι καλή για τη ζωή όπως την ξέρουμε.
Αλλά η κατοικήσιμη ζώνη είναι μόνο ένας πρόχειρος οδηγός, όχι μια εγγύηση. Τόσο ο Άρης όσο και η Αφροδίτη βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη του ήλιου μας και αυτοί οι πλανήτες δεν κατοικούνται. Από την άλλη πλευρά, η νέα έρευνα, που δημοσιεύτηκε στον διακομιστή προεκτύπωσης arXiv.org, υποδηλώνει ότι ο τρέχων ορισμός της κατοικήσιμης ζώνης μπορεί να είναι πολύ στενός επειδή δεν περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο η ζωή επηρεάζει έναν κόσμο.
Ένας κόσμος που αλλάζει
Η Γη θα ήταν εντελώς διαφορετική αν δεν υπήρχε η ζωή. Το κλασικό παράδειγμα είναι οι άφθονες ποσότητες οξυγόνου στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας. Το οξυγόνο είναι ένα πολύ κοινό στοιχείο σε όλο τον κόσμο και η Γη γεννήθηκε με πολύ από αυτό. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του οξυγόνου είναι συνδεδεμένο με τη μορφή διοξειδίου του πυριτίου – πετρωμάτων. Το αέριο οξυγόνο δεν μπορεί να επιβιώσει στην ατμόσφαιρα για πολύ, επειδή η υπεριώδης ακτινοβολία από τον ήλιο το διασπά.
Αλλά η διαδικασία της φωτοσύνθεσης απελευθερώνει αέριο οξυγόνο ως υποπροϊόν. Στην πραγματικότητα, η πρώιμη ζωή παρήγαγε τόσο πολύ οξυγόνο που σχεδόν αυτοδηλητηριάστηκε σε ένα περιστατικό γνωστό ως Μεγάλη Οξείδωση. Χρειάστηκε η εξέλιξη των πλασμάτων που αναπνέουν οξυγόνο για να επαναφέρει το οικοσύστημα σε ισορροπία.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, θα ήταν απίστευτα δύσκολο για τη Γη να διατηρήσει αυτό το πολύ ατμοσφαιρικό οξυγόνο αν δεν υπήρχαν οι συνεχείς προσπάθειες της ζωής.
Αυτή η γραμμή σκέψης μπορεί να επεκταθεί σε πολλές άλλες ιδιότητες της ατμόσφαιρας της Γης. Τα ζωντανά πλάσματα εκπέμπουν επίσης μεγάλες ποσότητες μεθανίου, ενός αερίου του θερμοκηπίου που βοηθά στη διατήρηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας. Τεράστια δάση αλλάζουν την ποσότητα του ηλιακού φωτός που αντανακλάται από την επιφάνεια, επηρεάζοντας επίσης τη θερμοκρασία του κόσμου μας. Ακόμη και η παραγωγή διαφόρων υποπροϊόντων αερίου από πλάσματα μεγάλα και μικρά είναι ικανή να μεταβάλει την ατμοσφαιρική πίεση της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας.
Η κατοικήσιμη ζώνη της Γαίας
Ένας τρόπος για να δούμε όλες αυτές τις αλλαγές είναι ότι μόλις ξεκινήσει η ζωή σε έναν πλανήτη, δεν θέλει πραγματικά να φύγει. Και έτσι προχωρά (αδιανόητα, φυσικά) η αλλαγή της βασικής χημείας και φυσικής του πλανήτη για να δημιουργηθεί ένα πιο κατάλληλο περιβάλλον. Αυτός ο αλλοιωμένος από τη ζωή πλανήτης γίνεται τότε πολύ πιο κατοικήσιμος από ό,τι πριν.
Αυτό ισχύει σίγουρα για τη Γη. Τα πρώτα πιθανά σημάδια ζωής στα απολιθώματα δείχνουν ότι η ζωή μπορεί να εμφανίστηκε όταν ο πλανήτης μας ήταν ακόμη μερικώς λιωμένος. Πρέπει να ήταν ένα εξαιρετικά εχθρικό μέρος, αλλά δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα, είναι πολύ υπέροχο (εκτός αν συνεχίσουμε να καταστρέφουμε τα πάντα με την κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο ).
Οι συγγραφείς της νέας εργασίας φαντάστηκαν έναν κόσμο στην άκρη της κατοικήσιμης ζώνης, είτε σχεδόν πολύ κρύο είτε σχεδόν πολύ ζεστό. Αλλά αν η ζωή κατάφερνε να ξεκινήσει εκεί, αυτή η ζωή θα είχε την ευκαιρία να βελτιώσει τη σύνθεση του πλανήτη, ίσως αυξάνοντας ή μειώνοντας την ατμοσφαιρική πίεση ή θερμοκρασία, ή δημιουργώντας θέσεις κάτω από το έδαφος όπου η ζωή θα μπορούσε να ευδοκιμήσει.
Επομένως, πρέπει να επανεξετάσουμε τον παραδοσιακό ορισμό της κατοικήσιμης ζώνης. Οι ερευνητές προτείνουν μια νέα: την κατοικήσιμη ζώνη της Γαίας (από τη Γαία, την ελληνική μυθολογική προσωποποίηση της Γης). Αυτή η ζώνη θα ήταν ευρύτερη από ό,τι σήμερα θεωρούμε κατάλληλη για ζωή, επειδή η ίδια η ζωή είναι ικανή να αλλάξει τα όρια του κατάλληλου.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτούς τους ευρύτερους ορισμούς της κατοικήσιμης ζώνης στην επιλογή μελλοντικών στόχων για εξερεύνηση. Εάν η κατοικήσιμη ζώνη είναι πολύ στενή, μπορεί να χάσουμε σημάδια ζωής, απλώς και μόνο επειδή ψάχνουμε σε λάθος μέρος. Ό,τι κι αν γίνει, όταν ψάχνουμε για εξωγήινη ζωή, πρέπει να έχουμε ανοιχτό μυαλό και να είμαστε προετοιμασμένοι για εκπλήξεις. Η ζωή… βρίσκει τρόπο.
Αρχική εικόνα: Getty
