Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, η πιο διάσημη περίπτωση λεηλάτησης ενός αρχαίου μνημείου, συμβόλου μιας χώρας και πανανθρώπινης αξίας, επιστρέφουν στο προσκήνιο, καθώς δεσπόζουν στην ατζέντα της αρμόδιας – για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στις χώρες από τις οποίες προέρχονται – επιτροπής, του Εκπαιδευτικού Επιστημονικού και Πολιτιστικού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, της γνωστής UNESCO, που συνεδριάζει ως τις 20 Μαΐου στο Παρίσι.
Η «αυλαία» συνοδεύτηκε από μια είδηση-έκπληξη, καθώς η Βρετανία – με δική της μάλιστα πρωτοβουλία – άνοιξε τον δρόμο για συνάντηση ανάμεσα στους υπουργούς Πολιτισμού Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου για το ζήτημα.
Η εξέλιξη αυτή με τη διαμεσολάβηση της UNESCO μεταξύ των δύο χωρών θεωρείται κομβικής σημασίας, καθώς θα μπορούσε να δρομολογήσει εξελίξεις με δεδομένο και το κλίμα που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στη Βρετανία, αλλά και παγκοσμίως, υπέρ της επιστροφής στην Ελλάδα, από το Βρετανικό Μουσείο, των Μαρμάρων που έκλεψε ο Λόρδος Έλγιν από τον Παρθενώνα. Σημειώνεται ότι έως σήμερα η βρετανική πλευρά αρνιόταν τον σχετικό διάλογο, με το μόνο «άνοιγμα» του Βρετανικού Μουσείου, μετά την κατηγορηματική άρνηση στο αίτημα επιστροφής το 2007, να είναι η πρόθεση που διατύπωσε το 2009, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, να «δανείσει» τα Γλυπτά, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Βρετανικό Μουσείο, πρόταση που βεβαίως απορρίφθηκε από την Ελλάδα.
Το 2014 η UNESCO πρότεινε να λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής, με το Ηνωμένο Βασίλειο να αρνείται, κάτι το οποίο αποδέχτηκε τελικά στα μέσα Απριλίου. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ανακοίνωση του πολιτιστικού Οργανισμού του ΟΗΕ, «το Ηνωμένο Βασίλειο ενημέρωσε τη Γραμματεία της UNESCO για την πρότασή του να οργανωθεί συνάντηση μεταξύ της Ελληνίδας υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, και του υπουργού του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Πολιτισμού, Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Αθλητισμού του Ηνωμένου Βασιλείου, λόρδου Πάρκινσον, για την οποία (οι Βρετανοί) ελπίζουν ότι θα υπάρξει θετική ανταπόκριση από τις ελληνικές Αρχές. Η Ελλάδα ενημέρωσε τη Γραμματεία ότι η πρόταση του Ηνωμένου Βασιλείου εστάλη στην Ελληνίδα υπουργό Πολιτισμού στις 29 Απριλίου 2022, έγινε αμέσως αποδεκτή και πρόκειται να οργανωθεί συνάντηση μεταξύ των μερών σε εύθετο χρόνο».
Η σημαντική αυτή εξέλιξη, όπως αναφέρεται, συνδέεται με την ανάδειξη του ζητήματος από τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά τη συνάντησή του με τον Βρετανό ομόλογό του στο Λονδίνο τον Νοέμβριο του 2021, κατά την οποία ο Μπόρις Τζόνσον επανέλαβε την πάγια θέση του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το θέμα αυτό παραμένει υπόθεση των διαχειριστών του Βρετανικού Μουσείου. Ωστόσο έκτοτε η «φαρέτρα» της ελληνικής επιχειρηματολογίας ενισχύθηκε περισσότερο, όταν ακόμα και παραδοσιακά αρνητικά στο θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων βρετανικά μέσα ενημέρωσης έσπευσαν να πάρουν ανοικτά θέση υπέρ της επανένωσης των Γλυπτών στην Αθήνα.
Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO για την Προώθηση της Επιστροφής των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης ή την Αποκατάστασή τους σε περίπτωση Παράνομης Ιδιοποίησης (ICPRCP), οι βάσεις για τη σημαντική αυτή εξέλιξη τέθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2021. Τότε η 22η σύνοδος του ICPRCP κάλεσε την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο να «εντείνουν τις προσπάθειές τους με σκοπό την επίτευξη ικανοποιητικής διευθέτησης αυτού του μακροχρόνιου ζητήματος, λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική, πολιτιστική, νομική και ηθική του διάσταση», καλώντας παράλληλα τον γενικό διευθυντή της Επιτροπής να «συνδράμει στη σύγκληση των αναγκαίων συναντήσεων μεταξύ της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου με σκοπό την επίτευξη αμοιβαία αποδεκτής λύσης στο ζήτημα αυτό».
Παρθενώνας – Ο λόρδος Έλγιν έκλεψε το μισό διάκοσμο
Ο Έλγιν «έγδυσε» τον Παρθενώνα αποκαθηλώνοντας και μεταφέροντας στη Βρετανία τον μισό γλυπτό διάκοσμο που είχε διασωθεί, και πιο συγκεκριμένα 80 μέτρα από τα αρχικά 130 μέτρα της ζωφόρου, 15 από τις 92 μετόπες, που απεικονίζουν μάχες μεταξύ των Λαπίθων και των Κενταύρων, 17 μορφές από τα αετώματα του ναού και άλλα τμήματα της αρχιτεκτονικής τού μοναδικού αυτού οικοδομήματος, συμβόλου του ελληνικού πολιτισμού. Ο λόρδος δεν αρκέστηκε στον Παρθενώνα, καθώς έκλεψε γλυπτά και αρχιτεκτονικά στοιχεία και από άλλα μνημεία του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης. Εκτός από το Βρετανικό Μουσείο, τμήματα της ζωφόρου του Παρθενώνα, κυρίως θραύσματα, είναι διασκορπισμένα σε διάφορα ευρωπαϊκά μουσεία στο Παλέρμο, στο Βατικανό, στο Βίρτσμπουργκ, στη Βιέννη, στο Μόναχο και στην Κοπεγχάγη, καθώς και στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Τον Ιανουάριο του 2022 επέστρεψε στην Αθήνα το λεγόμενο “θραύσμα Φάγκαν” από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμου, προκειμένου να εκτεθεί για 8 χρόνια στο Μουσείο της Ακρόπολης, και πήρε τη θέση του στην ανατολική Ζωφόρο του Παρθενώνα, στην οποία αναπαρίστανται οι Θεοί του Ολύμπου. Το εν λόγω θραύσμα από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα κατέληξε στο Παλέρμο από τον Άγγλο πρόξενο Ρόμπερτ Φάγκαν τον 19ο αιώνα, εξ ου και το όνομά του, και απεικονίζει τα κάτω άκρα της θεάς Αρτέμιδος, η οποία ατενίζει προς την πομπή των Παναθηναίων, καθώς προσέρχεται προς τον μεγάλο ναό.
Το χρονολόγιο
1801-1804: Ο Τόμας Μπρους, 7ος κόμης του Έλγιν, πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη, αποσπά τον μισό γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα και τον μεταφέρει στην Αγγλία.
1806: Τα Μάρμαρα μεταφέρονται στη Βρετανία.
1816: Τα Γλυπτά αποθηκεύονται στο Βρετανικό Μουσείο.
1936: Τα Μάρμαρα τοποθετούνται στην έκθεση Duveen του Βρετανικού Μουσείου που δημιουργήθηκε για αυτόν τον σκοπό.
1842: Ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, γραμματέας τής εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, υποβάλλει το πρώτο επίσημο αίτημα για την επιστροφή των Γλυπτών.
1982: Η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να αναδειχτεί σε παγκόσμια κλίμακα το θέμα της επιστροφής από το βήμα της Γενικής Διάσκεψης της UNESCO για την Πολιτιστική Πολιτική στο Μεξικό.
