Ένα κεραμικό βάζο ηλικίας 2.300 ετών γεμάτο με κόκαλα ενός διαμελισμένου κοτόπουλου ήταν πιθανό μέρος μιας αρχαίας κατάρας να παραλύσει και να σκοτώσει 55 ανθρώπους στην αρχαία Αθήνα, λένε οι αρχαιολόγοι. Το εύρημα αποκαλύπτει νέα στοιχεία για το πώς οι άνθρωποι προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν τη «μαγεία» στην πόλη.
Ανακάλυψαν το βάζο, μαζί με ένα νόμισμα, κάτω από το πάτωμα του κλασικού εμπορικού κτηρίου της Αγοράς, το οποίο χρησιμοποιούνταν από αρχαίους τεχνίτες. “Το δοχείο περιείχε το διαμελισμένο κεφάλι και τα κάτω άκρα ενός νεαρού κοτόπουλου”, έγραψε η Τζέσικα Λάμοντ, καθηγήτρια κλασικών στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Hesperia.
Εκείνη την εποχή, περίπου το 300 π.Χ., οι άνθρωποι που έκαναν την κατάρα έβγαλαν επίσης ένα μεγάλο καρφί.
“Όλες οι εξωτερικές επιφάνειες του βάζου ήταν αρχικά καλυμμένες με κείμενο. Κάποτε είχε πάνω από 55 εγγεγραμμένα ονόματα, δεκάδες από τα οποία τώρα επιβιώνουν μόνο ως διάσπαρτα, αιωρούμενα γράμματα ή αμυδρά κτυπήματα γραφίδας” έγραψε ο Lamont, σημειώνοντας ότι το ελληνικό γράψιμο περιέχει λέξεις που μπορεί να σημαίνει “δεσμευόμαστε.” Τα μέρη των νυχιών και του κοτόπουλου έπαιξαν πιθανώς ρόλο στην κατάρα. Τα νύχια βρίσκονται συνήθως με αρχαίες κατάρες και «είχαν ανασταλτική δύναμη και συμβολικά ακινητοποιήθηκαν ή συγκράτησαν τις ικανότητες των θυμάτων της κατάρα».
Το κοτόπουλο δεν ήταν μεγαλύτερο των 7 μηνών όταν σκοτώθηκε, και οι άνθρωποι που δημιούργησαν την κατάρα μπορεί να ήθελαν να μεταφέρουν “την ανικανότητα και την αδυναμία του νεοσσού να προστατευτεί” στους ανθρώπους των οποίων τα ονόματα είναι γραμμένα στο βάζο. Η παρουσία του κεφαλιού του κοτόπουλου και των κάτω ποδιών στο βάζο υποδηλώνει ότι «στρίβοντας και τρυπώντας το κεφάλι και τα κάτω πόδια του κοτόπουλου, με την κατάρα προσπάθησαν να αδυνατούν τη χρήση αυτών των ίδιων μερών του σώματος στα θύματά τους».
“Η τελετουργική συνάθροιση ανήκει στο βασίλειο των αθηναϊκών δεσμευτικών κατάρα και στοχεύει να” δεσμεύσει “ή να αναστείλει τις φυσικές και γνωστικές ικανότητες των κατονομαζόμενων ατόμων”. Το βάζο τοποθετήθηκε κοντά σε πολλά καμένα πυρά που περιείχαν υπολείμματα ζώων – κάτι που μπορεί να έχει ενισχύσει τη δύναμη της κατάρας.
Γιατί δημιουργήθηκε η κατάρα;
Το ύφος της γραφής στο βάζο υποδηλώνει ότι τουλάχιστον δύο άτομα έγραψαν τα ονόματα στο βάζο.”Ασφαλώς συντέθηκε από ανθρώπους / άτομα με καλή γνώση του πώς να ρίξει μια ισχυρή κατάρα”. Το γιατί πήγαν στο πρόβλημα να δημιουργήσουν μια τόσο περίπλοκη κατάρα δεν είναι βέβαιο, αλλά μπορεί να σχετίζεται με μια νομική υπόθεση.
“Ο τεράστιος αριθμός ονομάτων καθιστά την επικείμενη αγωγή ως το πιο πιθανό σενάριο”, σημειώνοντας ότι “οι συνθέτες της κατάρας μπορεί να αναφέρουν όλους τους αντιπάλους που μπορούσαν να φανταστούν στις κακοποιήσεις τους, συμπεριλαμβανομένων των μαρτύρων, των οικογενειών και των υποστηρικτών της αντιπολίτευσης”.
Η τοποθεσία του βάζου – ένα κτίριο που χρησιμοποιείται από τεχνίτες – υποδηλώνει ότι η αγωγή ενδέχεται να είχε εμπλακεί σε διαφωνία στο χώρο εργασίας. “Η κατάρα θα μπορούσε να είχε δημιουργηθεί από τεχνίτες που εργάζονταν στο ίδιο το βιομηχανικό κτίριο, ίσως πριν από μια δίκη σχετικά με μια σύγκρουση μεταξύ εργασιακών χώρων”, έγραψε ο Lamont.
Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι η κατάρα σχετίζεται με τη διαμάχη στην Αθήνα πριν από 2.300 χρόνια. Αφού ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε το 323 π.Χ., η αυτοκρατορία του κατέρρευσε και οι στρατηγοί και οι αξιωματούχοι του πολέμησαν για εξουσία. Τα ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι αρκετές φατρίες πολέμησαν για τον έλεγχο της Αθήνας εκείνη την εποχή. Ήταν «μια περίοδος που μαστίζεται από τον πόλεμο, την πολιορκία και τη μετατόπιση των πολιτικών συμμαχιών».
Το βάζο κατάρα ανασκάφηκε το 2006 και αναλύθηκε πρόσφατα και αποκρυπτογραφήθηκε από τον Lamont. Η ανασκαφή του βάζου επιτηρήθηκε από τον Marcie Handler, ο οποίος ήταν τότε διδακτορικός φοιτητής κλασικών στο Πανεπιστήμιο του Cincinnati.
