Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Το άρθρο 16, το άρθρο 28 και τι ισχύει ανά την Ε.Ε.

Στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης και της πολιτικής αντιπαράθεσης έχει έρθει η δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων στη Βουλή τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο υπουργός Παιδείας αναφέρθηκαν στο θέμα, κάνοντας λόγο για την ανάγκη αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος. Μόνο σε 2 από τα 27 κράτη – μέλη της Ε.Ε. δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια. Παρόλα αυτά στις περισσότερες χώρες της κοινότητας η μεγάλη πλειονότητα των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καλύπτεται από δημόσια ιδρύματα.

Οι δηλώσεις

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης προανήγγειλε «μεγάλη μεταρρύθμιση του άρθρου 16 του Συντάγματος» τονίζοντας ότι «σε αυτόν τον δρόμο θα κινηθούμε άμεσα». Έθεσε όμως τη συζήτηση σε νέα βάση, αναφερόμενος στην ενεργοποίηση διακρατικών συμφωνιών – μέσω των προβλέψεων του άρθρου 28 του Συντάγματος – που, όπως είπε, προσφέρουν ήδη τη δυνατότητα, με την ευθύνη της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, να υπάρξει αναγνώριση ξένων πανεπιστημίων, που θα ήθελαν να επενδύσουν στην Ελλάδα.

«Πιστεύουμε στην άρση του κρατικού μονοπωλίου στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και θα επιδιώξουμε την αλλαγή του άρθρου 16 του Συντάγματος» είπε από την πλευρά του ο Κυριάκος Πιερρακάκης.

Για ιδεοληπτική εμμονή της κυβέρνησης με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έκανε λόγο  ο τομεάρχης Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Φίλης.

Να σημειωθεί ότι ανεξάρτητα από την ερμηνεία του άρθρου 16 και χωρίς να έχει προχωρήσει η αναθεώρησή του, στην Ελλάδα ιδιωτικά κολλέγια έχουν συνάψει συμβάσεις πιστοποίησης ή/και δικαιόχρησης με ξένα πανεπιστήμια, τα οποία προσφέρουν έτσι εμμέσως τις υπηρεσίες τους σε φοιτητές της χώρας.

Τι προβλέπει το άρθρο 16 του Συντάγματος

‘Αρθρο 16: (Παιδεία, τέχνη, επιστήμη)

1. H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Kράτους. H ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα.
2. H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.
3. Tα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα.
4. Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Tο Kράτος ενισχύει τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία, ανάλογα με τις ικανότητές τους.
5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Tα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Kράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους. Συγχώνευση ή κατάτμηση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μπορεί να γίνει και κατά παρέκκλιση από κάθε αντίθετη διάταξη, όπως νόμος ορίζει.
Eιδικός νόμος ορίζει όσα αφορούν τους φοιτητικούς συλλόγους και τη συμμετοχή των σπουδαστών σ’ αυτούς.
6. Oι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Tο υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό τους επιτελεί επίσης δημόσιο λειτούργημα, με τις προϋποθέσεις που νόμος ορίζει. Tα σχετικά με την κατάσταση όλων αυτών των προσώπων καθορίζονται από τους οργανισμούς των οικείων ιδρυμάτων.
Oι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δεν μπορούν να παυθούν προτού λήξει σύμφωνα με το νόμο ο χρόνος υπηρεσίας τους παρά μόνο με τις ουσιαστικές προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 88 παράγραφος 4 και ύστερα από απόφαση συμβουλίου που αποτελείται κατά πλειοψηφία από ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς, όπως νόμος ορίζει.
Nόμος ορίζει το όριο της ηλικίας των καθηγητών των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων  εωσότου εκδοθεί ο νόμος αυτός οι καθηγητές που υπηρετούν αποχωρούν αυτοδικαίως μόλις λήξει το ακαδημαϊκό έτος μέσα στο οποίο συμπληρώνουν το εξηκοστό έβδομο έτος της ηλικίας τους.
7. H επαγγελματική και κάθε άλλη ειδική εκπαίδευση παρέχεται από το Kράτος και με σχολές ανώτερης βαθμίδας για χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο από τρία χρόνια, όπως προβλέπεται ειδικότερα από το νόμο, που ορίζει και τα επαγγελματικά δικαιώματα όσων αποφοιτούν από τις σχολές αυτές.
8. Nόμος ορίζει τις προϋποθέσεις και τους όρους χορήγησης άδειας για την ίδρυση και λειτουργία εκπαιδευτηρίων που δεν ανήκουν στο Kράτος, τα σχετικά με την εποπτεία που ασκείται πάνω σ’ αυτά, καθώς και την υπηρεσιακή κατάσταση του διδακτικού προσωπικού τους.
H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται.
9. O αθλητισμός τελεί υπό την προστασία και την ανώτατη εποπτεία του Kράτους.
Tο Kράτος επιχορηγεί και ελέγχει τις ενώσεις των αθλητικών σωματείων κάθε είδους, όπως νόμος ορίζει. Nόμος ορίζει επίσης τη διάθεση των ενισχύσεων που παρέχονται κάθε φορά στις επιχορηγούμενες ενώσεις σύμφωνα με τον προορισμό τους.

Τι προβλέπει το άρθρο 28 του Συντάγματος

‘Αρθρο 28: (Κανόνες του διεθνούς δικαίου και διεθνείς οργανισμοί)

1. Oι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. H εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας.
2. Για να εξυπηρετηθεί σπουδαίο εθνικό συμφέρον και να προαχθεί η συνεργασία με άλλα κράτη, μπορεί να αναγνωρισθούν, με συνθήκη ή συμφωνία, σε όργανα διεθνών οργανισμών αρμοδιότητες που προβλέπονται από το Σύνταγμα. Για την ψήφιση νόμου που κυρώνει αυτή τη συνθήκη ή συμφωνία απαιτείται πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών.
3. H Eλλάδα προβαίνει ελεύθερα, με νόμο που ψηφίζεται από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, σε περιορισμούς ως προς την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας της, εφόσον αυτό υπαγορεύεται από σπουδαίο εθνικό συμφέρον, δεν θίγει τα δικαιώματα του ανθρώπου και τις βάσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος και γίνεται με βάση τις αρχές της ισότητας και με τον όρο της αμοιβαιότητας.

Ο ρόλος των ιδιωτικών ιδρυμάτων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανά την Ε.Ε.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πέραν των δημόσιων ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στα οποία φοιτά η συντριπτική πλειονότητα των σπουδαστών, υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια – τόσο με κρατική εξάρτηση όσο και ανεξάρτητα.

• Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, το 2020 συνολικά στην Ένωση το 79,7% των σπουδαστών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης φοιτούσαν σε δημόσια ιδρύματα. 
• Οι δύο χώρες με αποκλειστικά δημόσια ΑΕΙ ήταν η Ελλάδα και το Λουξεμβούργο. Ωστόσο και στα περισσότερα άλλα κράτη – μέλη η συμμετοχή των ιδιωτικών ΑΕΙ ήταν σχετικά μικρή.
• Σε 22 από τα 27 κράτη – μέλη (συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας και του Λουξεμβούργου) τουλάχιστον τα 3/4 των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν σε δημόσια πανεπιστήμια.
• Στην Πολωνία το ποσοστό στα δημόσια ιδρύματα ήταν κατά τι χαμηλότερο, στο 70%, ενώ στη Φινλανδία ήταν αρκετά χαμηλότερο (52,5%).
• Στα υπόλοιπα τρία κράτη – μέλη (Βέλγιο, Κύπρο και Λετονία) στα δημόσια πανεπιστήμια φοιτούσε το 2020 η μειοψηφία των συμμετεχόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
  α) Στην Κύπρο το ποσοστό στα δημόσια πανεπιστήμια ήταν περίπου 25%, με τους υπόλοιπους να φοιτούν σε ανεξάρτητα, ιδιωτικά ιδρύματα.
  β) Στη Λετονία πάνω από το 90% φοιτά σε ιδιωτικά πανεπιστήμια, αν και τα ανεξάρτητα ιδιωτικά πανεπιστήμια καλύπτουν μόνο το 1/3 των  συνολικών φοιτητών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με τους περισσότερους να φοιτούν σε εξαρτημένα από το κράτος ιδιωτικά ιδρύματα.
  γ) Στο Βέλγιο λίγο περισσότεροι από τα 2/5 των σπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης φοιτούσαν το 2020 σε δημόσια πανεπιστήμια  και οι υπόλοιποι σε ιδιωτικά – σχεδόν αποκλειστικά όμως σε εξαρτώμενα από το κράτος ιδρύματα.