Γράφει ο Σαρδόνιος
Πώς οι διεθνείς κολοσσοί ελέγχουν το Ιόνιο και γιατί το ελληνικό Δημόσιο μένει με τα ψίχουλα
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε μετά βαΐων και κλάδων ότι μια «νέα εποχή» ξημερώνει για την έρευνα υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Η ExxonMobil μπήκε στο σχήμα της Energean και της HELLENiQ Energy («ΕΛΠΕ») και εξασφάλισε το 60 % της άδειας στην περιοχή Block 2, με την Energean να υποχωρεί στο 30 % και την HELLENiQ Energy στο 10 % . Στη φάση της έρευνας ο χειρισμός παραμένει στην Energean, ενώ αν βρεθεί κοίτασμα η ExxonMobil αναλαμβάνει την ανάπτυξη . Η πρώτη γεώτρηση προγραμματίζεται για τα τέλη 2026 ή τις αρχές 2027 – η πρώτη υπεράκτια ερευνητική γεώτρηση στην Ελλάδα από το 1981 .
Οι τίτλοι μιλούν για «εθνική ευκαιρία» και «απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο». Κι όμως, πίσω από το επικοινωνιακό περίβλημα υπάρχει μια συμφωνία που θυμίζει τα παλιά, όταν τα κρατικά «φιλέτα» μοιράζονταν σε λίγους ημετέρους. Η συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου είναι ανύπαρκτη: το κράτος δεν έχει απευθείας μετοχική παρουσία στο Block 2. Η HELLENiQ Energy, στην οποία η κρατική συμμετοχή δεν ξεπερνά το 31,18 % μέσω του ΤΑΙΠΕΔ , περιορίζεται στο 10 % της άδειας. Με άλλα λόγια, το Δημόσιο θα εισπράξει έμμεσα γύρω στο 3 % από το πιθανό κοίτασμα, αν και εφόσον υπάρξουν κέρδη.
Ο ρόλος του «υπερταμείου»
Η κυβέρνηση παρουσιάζει την υπόθεση ως μεγάλη ευκαιρία «έμμεσης κερδοφορίας» μέσα από θέσεις εργασίας και φορολογία εταιρειών. Όμως τα νούμερα δεν βγαίνουν: τα κέρδη της HELLENiQ Energy, όπως και των άλλων ΔΕΚΟ, καταλήγουν σε μεγάλο βαθμό στο Υπερταμείο – την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (HCAP). Σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο 4389/2016, το 50 % των κερδών του Υπερταμείου αποδίδεται ως μέρισμα στο Ελληνικό Δημόσιο και κατευθύνεται με βάση το Μνημόνιο σε αποπληρωμή χρέους, ενώ από τα υπόλοιπα το ένα μέρος χρησιμοποιείται επίσης ως μέρισμα και το άλλο για επενδύσεις του ίδιου του Υπερταμείου . Δηλαδή η κυβέρνηση δεν έχει ευχέρεια να διοχετεύσει αυτά τα έσοδα σε κοινωνικές ανάγκες· το μεγαλύτερο κομμάτι δεσμεύεται για την εξυπηρέτηση του χρέους.
Πρόσωπα και συμπτώσεις
Επικεφαλής της HELLENiQ Energy είναι ο Σπύλιος Λιβανός. Πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης της κυβέρνησης Μητσοτάκη (διορίστηκε στις 4 Ιανουαρίου 2021 ), σήμερα κατέχει τη θέση του μη εκτελεστικού προέδρου του ομίλου . Ο ίδιος είχε πολιτικό ρόλο όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τις παράνομες επιδοτήσεις της ΟΠΕΚΕΠΕ/ΕΚΕΠ, ένα σκάνδαλο που ερευνάται από τις ευρωπαϊκές και ελληνικές αρχές.
Αντί το Δημόσιο να είναι ο κυρίαρχος παίκτης στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, η κρατική συμμετοχή υποβαθμίζεται και ο έλεγχος περνά σε ανθρώπους με κομματικό παρελθόν και σε πολυεθνικές.
Τα ίδια ερωτήματα γεννά και η συμμετοχή της Energean. Η εταιρεία έχει σημαντικούς ιδιώτες μετόχους και δραστηριοποιείται κυρίως σε ισραηλινά, αιγυπτιακά και ιταλικά κοιτάσματα. Ο μεγαλύτερος ιδιώτης μέτοχος είναι ο εφοπλιστής Στάθης Τοπούζογλου, ο οποίος κατέχει το 9,47 % της Energean .
Η Energean θα συνεχίσει να είναι χειριστής κατά την ερευνητική φάση και θα εισπράξει το 30 % των κερδών χωρίς να έχει το ρίσκο της ανάπτυξης, αφού αυτό θα το αναλάβει η ExxonMobil. Όσο για το Δημόσιο; Θα παίξει τον ρόλο του κομπάρσου.
Ιδιωτικοποίηση με περιτύλιγμα πατριωτισμού
Το αφήγημα της κυβέρνησης είναι ξεκάθαρο: «θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, θα ενισχυθεί η ασφάλεια εφοδιασμού, θα επωφεληθούν οι τοπικές κοινωνίες». Λείπει όμως η ουσία: ποσοστό κέρδους για το κράτος, συμμετοχή στα στρατηγικά αποφασιστικά όργανα, διασφάλιση περιβαλλοντικών όρων και ρήτρες για την προστασία της δημόσιας περιουσίας.
Όταν το 60 % της άδειας παραχωρείται σε έναν ξένο κολοσσό και το Δημόσιο περιορίζεται στην είσπραξη μερισμάτων μέσω του Υπερταμείου, πώς μπορεί να μιλά κανείς για «εθνικό όφελος»; Αν το κοίτασμα αποδειχθεί σημαντικό, το μεγαλύτερο μέρος των κερδών θα εξαχθεί εκτός Ελλάδας. Αν δεν αποδώσει, το Δημόσιο θα έχει ήδη εκχωρήσει τα δικαιώματά του.
Δημοκρατία χωρίς αποχή
Είναι εύκολο να πέσουμε στην παγίδα της κυνικής απάθειας. Όμως η αποχή δεν είναι λύση· είναι συνενοχή. Όσο περισσότεροι πολίτες απέχουν, τόσο λιγότεροι χρειάζονται για να σχηματιστεί πλειοψηφία: αν προσέλθουν μόνο 10 στους 100, οι 5 ψήφοι δίνουν 50 % και εξουσία. Αν επιτρέψουμε να καθορίζουν τις τύχες της χώρας μια χούφτα κομματικοί στρατοί και πλοιοκτήτες, τότε μην παραπονιόμαστε όταν διαπιστώνουμε ότι οι δημόσιοι πόροι ξεπουλιούνται και οι ιδιώτες θησαυρίζουν.
Η συμφωνία για το Οικόπεδο 2 στο Ιόνιο δεν είναι απλώς ένα επιχειρηματικό deal. Είναι ένα μνημείο της ελληνικής παρακμής, όπου τα δημόσια αγαθά γίνονται λάφυρο και το μέλλον υποθηκεύεται στο βωμό της εξυπηρέτησης του χρέους. Η χώρα έχει ανάγκη από ενεργειακή στρατηγική που να υπηρετεί το κοινό συμφέρον: συμμετοχή του Δημοσίου σε όλες τις φάσεις, σοβαρό περιβαλλοντικό έλεγχο, διαφάνεια στις συμβάσεις και ουσιαστική απόδοση των κερδών στους πολίτες.
Αντί γι’ αυτό, οι κρατικοί αξιωματούχοι στήνουν φιέστες για να παρουσιάσουν ως «εθνική επιτυχία» την παραχώρηση των κοιτασμάτων σε πολυεθνικές. Στο χέρι μας είναι να μην μείνουμε θεατές. Η ενημέρωση, η συμμετοχή και η ψήφος είναι τα όπλα μας απέναντι στην κλεπτοκρατία.
