Σε κομβικό γεωπολιτικό σταυροδρόμι φαίνεται να εισέρχεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, μετά τη μακρά συνάντηση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, με τον Ουκρανό ομόλογό του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στο Μαρ-α-Λάγκο.
Οι συνομιλίες διήρκεσαν περίπου 2,5 ώρες και ακολούθησε τηλεδιάσκεψη με ομάδα Ευρωπαίων ηγετών, γεγονός που προσδίδει σαφή διεθνή διάσταση στις εξελίξεις γύρω από μια ενδεχόμενη ειρηνευτική συμφωνία Ρωσίας–Ουκρανίας.
Στην τελική συνέντευξη Τύπου, ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε αισιόδοξος, υποστηρίζοντας ότι οι δύο πλευρές βρίσκονται «πολύ κοντά» σε συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου. «Νομίζω ότι πλησιάζουμε πολύ περισσότερο, ίσως πολύ κοντά», δήλωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ωστόσο ότι παραμένουν «ένα ή δύο δύσκολα ζητήματα». Από την πλευρά του, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαρακτήρισε τη συνάντηση «εξαιρετική», κάνοντας λόγο για «σπουδαία συζήτηση σε όλα τα θέματα».
Παρά τη σύγκλιση στο γενικό πλαίσιο, οι εκτιμήσεις των δύο ηγετών διαφέρουν ως προς το επίπεδο προόδου. Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι το ειρηνευτικό σχέδιο έχει ολοκληρωθεί κατά 90%, ενώ ο Τραμπ ανέβασε το ποσοστό στο 95%, ειδικά σε ό,τι αφορά τις εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία. Ωστόσο, διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι δεν υπάρχουν ακόμη σαφείς ενδείξεις καθοριστικής προόδου στα πιο ευαίσθητα ζητήματα.
Σύμφωνα με το προσχέδιο που βρίσκεται στο τραπέζι, το σχέδιο ειρήνης Ρωσίας–Ουκρανίας περιλαμβάνει 20 σημεία και φιλοδοξεί να αποτελέσει τη βάση για μελλοντική, νομικά δεσμευτική συμφωνία. Μεταξύ των βασικών προβλέψεων είναι η πλήρης επιβεβαίωση της ουκρανικής κυριαρχίας, η σύναψη ολοκληρωμένου συμφώνου μη επίθεσης με τη Ρωσία και η δημιουργία διεθνούς μηχανισμού παρακολούθησης της γραμμής επαφής με χρήση δορυφορικών και μη επανδρωμένων συστημάτων.
Κεντρικό άξονα του σχεδίου αποτελούν οι εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, οι οποίες προσομοιάζουν στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται πλήρως η νομική τους μορφή. Προβλέπεται ότι σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης θα επανέρχονται αυτόματα όλες οι διεθνείς κυρώσεις κατά της Μόσχας, ενώ αν η Ουκρανία κινηθεί επιθετικά, οι εγγυήσεις θα αναστέλλονται. Παράλληλα, η Ουκρανία διατηρεί το δικαίωμα να έχει στρατό 800.000 ανδρών σε καιρό ειρήνης, απορρίπτοντας προηγούμενες αμερικανικές προτάσεις για μείωση.
Στο οικονομικό σκέλος, το σχέδιο προβλέπει πακέτο επενδύσεων και ανοικοδόμησης ύψους έως 800 δισ. δολαρίων, με τη συμμετοχή αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών, την αναβάθμιση των ενεργειακών υποδομών και την εκμετάλλευση πρώτων υλών. Παράλληλα, δρομολογείται η επιτάχυνση συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών Ουκρανίας–ΗΠΑ και η σταδιακή ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με προτεραιότητα πρόσβασης στην ενιαία αγορά.
Τα πλέον ακανθώδη σημεία αφορούν τα εδαφικά και τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια. Οι ΗΠΑ προτείνουν κοινή λειτουργία του σταθμού από Ρωσία και Ουκρανία, ενώ το Κίεβο επιμένει σε κοινοπραξία με αμερικανική συμμετοχή, χωρίς ρωσική εμπλοκή.
Στο μέτωπο των εδαφών, συζητούνται εναλλακτικά σενάρια:
- Είτε πάγωμα της γραμμής του μετώπου σε Ντόνετσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα,
- Είτε δημιουργία ειδικής οικονομικής ζώνης στο Ντονμπάς με επικύρωση μέσω δημοψηφίσματος.
Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης ανθρωπιστικές πρόνοιες, όπως η ανταλλαγή όλων των αιχμαλώτων πολέμου, η επιστροφή παιδιών και πολιτικών κρατουμένων, η διασφάλιση ελεύθερης ναυσιπλοΐας στον Δνείπερο ποταμό και τη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και η διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
Η εφαρμογή της συμφωνίας θα παρακολουθείται από διεθνές συμβούλιο ειρήνης υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, με τη συμμετοχή ΗΠΑ, Ρωσίας, Ουκρανίας, ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε περίπτωση παραβιάσεων, προβλέπεται επιβολή κυρώσεων. Εφόσον όλα τα μέρη συναινέσουν, θα τεθεί σε ισχύ άμεση και πλήρης κατάπαυση του πυρός, σηματοδοτώντας, τουλάχιστον στα χαρτιά, την αρχή του τέλους για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Αυτό περιλαμβάνει το σχέδιο των 20 σημείων
Το προσχέδιο της συμφωνίας, το οποίο συζήτησαν νωρίτερα οι Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Ντόναλντ Τραμπ, αριθμεί 20 σημεία και, σύμφωνα με τον Ουκρανό πρόεδρο, δύναται να αποτελέσει το θεμέλιο για μελλοντικές ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στον τερματισμό του πολέμου με τη Ρωσία.
1. Η κυριαρχία της Ουκρανίας επιβεβαιώνεται.
2. Θα πρέπει να συναφθεί ένα ολοκληρωμένο σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας . Για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ειρήνη, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης. Αυτός ο μηχανισμός θα πρέπει να παρακολουθεί τη γραμμή επαφής, την τρέχουσα γραμμή του μετώπου, χρησιμοποιώντας δορυφορικά, μη επανδρωμένα συστήματα για να διασφαλίζεται η έγκαιρη ειδοποίηση παραβιάσεων και η επίλυση συγκρούσεων.
3. Η Ουκρανία πρόκειται να λάβει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας. Δεν είναι σαφές τι ακριβώς θα συνεπάγονται αυτές οι εγγυήσεις.
4. Η Ουκρανία θα πρέπει να έχει στρατό 800.000 στρατιωτών σε καιρό ειρήνης. Μια προηγούμενη πρόταση των ΗΠΑ προέβλεπε μείωση.
5. Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να παρέχουν στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφαλείας παρόμοιες με το Άρθρο 5, τη ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με αυτή τη διάταξη, σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης, όλες οι παγκόσμιες κυρώσεις κατά της Μόσχας θα πρέπει να επαναφερθούν. Εάν η Ουκρανία επιτεθεί στη Ρωσία, όλες οι εγγυήσεις ασφαλείας θα πρέπει να ανακληθούν. Εάν η Ρωσία επιτεθεί στην Ουκρανία, οι εγγυήσεις ασφαλείας θα πρέπει να επικαλεστούν.
6. Η Ρωσία θα πρέπει να δεσμευτεί σε μια πολιτική μη επίθεσης έναντι της Ευρώπης και της Ουκρανίας με όλους τους απαραίτητους νόμους και τα έγγραφα επικύρωσης. Αυτό περιλαμβάνει την επικύρωση από συντριπτική πλειοψηφία στην Κρατική Δούμα.
7. Η Ουκρανία θα πρέπει να γίνει μέλος της ΕΕ σε συγκεκριμένη ημερομηνία και μέχρι τότε θα έχει προτεραιότητα πρόσβασης στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά.
8. Θα πρέπει να συμφωνηθεί ένα πακέτο επενδύσεων και ανάπτυξης για την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας με αμερικανικές εταιρείες για την ανοικοδόμηση, τον εκσυγχρονισμό των υποδομών φυσικού αερίου και την εξόρυξη πρώτων υλών.
9. Θα συσταθούν αρκετά ταμεία για την οικονομική ανάκαμψη, την ανοικοδόμηση κατεστραμμένων περιοχών και περιοχών, καθώς και για ανθρωπιστικά ζητήματα. Στόχος είναι η κινητοποίηση 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να βοηθηθεί η Ουκρανία να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της.
10. Η Ουκρανία θα πρέπει να επιταχύνει τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών με τις ΗΠΑ.
11. Η Ουκρανία θα πρέπει να επιβεβαιώσει το ουδέτερο καθεστώς της ως κράτος χωρίς πυρηνικά όπλα.
12. Ο πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια πρόκειται να λειτουργεί από κοινού. Σύμφωνα με την πρόταση των ΗΠΑ, η Ρωσία και η Ουκρανία θα πρέπει να μοιράζονται τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής εξίσου. Η Ουκρανία, ωστόσο, επιθυμεί μια κοινοπραξία με τις ΗΠΑ για τη λειτουργία του σταθμού, χωρίς ρωσική συμμετοχή. Σύμφωνα με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αυτό είναι ένα από τα κύρια σημεία για τα οποία δεν έχει ακόμη επιτευχθεί συναίνεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούν τον εαυτό τους ως μεσολαβητή μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
13. Η Ουκρανία και η Ρωσία θα πρέπει να δεσμευτούν για την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία και την κοινωνία που προωθούν την αμοιβαία κατανόηση και την ανοχή και εξαλείφουν τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις. Η Ουκρανία θα πρέπει επίσης να δεσμευτεί για τα πρότυπα της ΕΕ σχετικά με τη θρησκευτική ανοχή και την προστασία των μειονοτικών γλωσσών.
14. Η Ρωσία θα πρέπει να αποσύρει τα στρατεύματά της από τις περιοχές Ντνιεπροπετρόφσκ, Νικολάιφ, Σούμι και Χάρκοβο. Η Επιλογή Α προτείνει πάγωμα της πρώτης γραμμής στις περιοχές Ντόνετσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα. Η Επιλογή Β προτείνει μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου στο Ντονμπάς, η οποία επιβεβαιώνεται με δημοψήφισμα. Σύμφωνα με τον Ζελένσκι, αυτό είναι το πιο δύσκολο σημείο. Η Ρωσία θέλει η Ουκρανία να αποσύρει τα στρατεύματά της από τις περιοχές που εξακολουθεί να ελέγχει στην ανατολική περιοχή του Ντόνετσκ. Η Ουκρανία θέλει να σταματήσουν οι μάχες κατά μήκος των σημερινών μετώπων. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει προτείνει αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες και μια ελεύθερη οικονομική ζώνη στο τμήμα της περιοχής του Ντόνετσκ που ελέγχεται από την Ουκρανία.
15. Μετά την επιβεβαίωση της εδαφικής συμφωνίας, η Ρωσία και η Ουκρανία αναλαμβάνουν την υποχρέωση να μην προβούν σε καμία αλλαγή με τη βία.
16. Η Ρωσία θα πρέπει να δεσμευτεί να μην εμποδίζει την Ουκρανία να χρησιμοποιεί τον ποταμό Δνείπερο και τη Μαύρη Θάλασσα.
17. Θα πρέπει να συσταθεί επιτροπή για ανθρωπιστικά ζητήματα, η οποία θα ασχολείται με θέματα όπως η ανταλλαγή όλων των αιχμαλώτων πολέμου και η επιστροφή όλων των φυλακισμένων πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των πολιτικών κρατουμένων.
18. Η Ουκρανία θα πρέπει να διεξάγει εκλογές το συντομότερο δυνατό μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
19. Η συμφωνία είναι νομικά δεσμευτική. Η εφαρμογή της θα παρακολουθείται και θα εγγυάται ένα συμβούλιο ειρήνης υπό την προεδρία του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Η Ουκρανία, η Ευρώπη, το ΝΑΤΟ, η Ρωσία και οι ΗΠΑ θα συμμετέχουν σε αυτόν τον μηχανισμό. Θα επιβάλλονται κυρώσεις σε περίπτωση παραβιάσεων.
20. Μόλις όλα τα μέρη συμφωνήσουν σε αυτή τη συμφωνία, θα τεθεί σε ισχύ άμεση και πλήρης κατάπαυση του πυρός.
