Γράφει ο Μουρτζούκος Χρήστος
Η αιολική βιομηχανία ισοπεδώνει τα απάτητα βουνά της Ελλάδας, και ειδικά της Φλώρινας, με μια ταχύτητα και μια έκταση που σοκάρει.
Το πρόβλημα δεν είναι θεωρητικό, ούτε αφορά μακρινές περιοχές, αφορά τα χωριά: Σκοπός, Αχλάδα, Μελίτη, Σιταριά, Λόφοι, Βεύη, Κέλλη, Κλειδί, Άγιος Παντελεήμων και Πέτρες. Όλα βρίσκονται γύρω από το όρος Βόρας, (Καϊμακτσαλάν), εντός ζωνών NATURA2000 (GR1240008, GR1340007, GR1340004) και μεταξύ δύο δήμων, του Δήμου Φλώρινας και του Δήμου Αμυνταίου.
Η μεγάλη εικόνα
Μια πανευρωπαϊκή έρευνα των Reporters United και Arena for Journalism, βασισμένη σε ανάλυση δορυφορικών εικόνων και δημόσιων δεδομένων, με επιστημονική συμβολή του Εργαστηρίου Διατήρησης Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αποκαλύπτει ότι τα “απάτητα βουνά” δεν είναι πια άθικτα.
-
Το μόλις 6% της ελληνικής χερσαίας επικράτειας αντιστοιχεί σε περιοχές άγριας φύσης, περιοχές χωρίς δρόμους, μακριά από ανθρώπινη δραστηριότητα, τα τελευταία πραγματικά «απάτητα βουνά».
-
Μόνο την τελευταία τριετία, 1.487 στρέμματα απάτητης φύσης καταστράφηκαν από αιολικά πάρκα.
-
Δημιουργήθηκαν 60 χλμ νέων δρόμων σε βουνά που μέχρι χθες ήταν απροσπέλαστα.
Τοπική τραγωδία: Βόρας (Καϊμακτσαλάν), NATURA2000, και οι κοινότητες
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στα χωριά γύρω από το Καϊμακτσαλάν είναι πολύ συγκεκριμένο και άμεσο:
-
Έργα φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών σχεδιάζονται / έχουν λάβει άδειες / ήδη λειτουργούν σε δημόσιες και δημοτικές εκτάσεις.
-
Ο χάρτης της ΡΑΕ δείχνει πάνω από 60 έργα εντός των ζωνών NATURA2000: 44 φωτοβολταϊκά πάρκα και 80 ανεμογεννήτριες. Από αυτά, τουλάχιστον 13 έχουν άδειες εγκατάστασης, άρα η κατασκευή μπορεί να ξεκινήσει άμεσα.
-
Ήδη έχουν εγκατασταθεί 17 ανεμογεννήτριες στην Κέλλη και τον Σκοπό, καταστρέφοντας εκτάσεις του βουνού και ανοίγοντας μεγάλους δρόμους.
Η χλωρίδα της περιοχής είναι εξαιρετικά πλούσια: 157 είδη φυτών κρίσιμα για την Ελλάδα, πολλά ενδημικά του Καϊμακτσαλάν. Πεύκο, οξιά, έλατο, καστανιά, δρυς, σκλήθρα, σημύδα, μουριά, κέδρος, ένα κατάφυτο τοπίο που ξεριζώνεται από δρόμους, εκτάσεις και σταθμούς. Η πανίδα επίσης: καφέ αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, αγριογούρουνα, αγριόγατες, ζωάκια νερού όπως βίδρες, καθώς και πληθώρα πτηνών όπως γύπες και αετοί.
Είναι παρθένα γη, χωρίς τουριστική ανάπτυξη, χωρίς μονοπάτια πεζοπορίας, εξερευνάται κυρίως από ντόπιους και τώρα απειλείται από έργα που θα αλλάξουν ριζικά το πρόσωπο της περιοχής.
Το νομικό και πολιτικό πλαίσιο: ΠΑΔ, NATURA2000, απολιγνιτοποίηση και υποσχέσεις
-
ΠΑΔ (Περιοχές Άνευ Δρόμων): ορίζονται ως εκτάσεις πάνω από 1 km² που απέχουν πάνω από 1 km από τον πλησιέστερο δρόμο.
-
Υπάρχει νομοθεσία «Απάτητα Βουνά» που δημιουργήθηκε βάσει εργασίας του Εργαστηρίου Διατήρησης Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
-
Η κυβέρνηση είχε δεσμευθεί ότι τα έργα ΑΠΕ δεν θα τοποθετηθούν στα Απάτητα Βουνά, αλλά η προστασία καλύπτει μόνο 10 θεσμοθετημένα βουνά (Λευκά Όρη, Σάος, Δίκτη, Μαίναλο, Ταΰγετος, Τύμφη, Σμόλικας, Άγραφα, Όρος Χατζή, Όλυμπος) και μόνο μικρό τμήμα των εκτάσεών τους. Οι υπόλοιπες ΠΑΔ παραμένουν νομοθετικά ασθενείς.
Επιπτώσεις: Οικολογικές, οικονομικές, κοινωνικές
-
Οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα: ο κατακερματισμός τους από δρόμους και τον ανθρώπινο παράγοντα μειώνει τη δυνατότητα κίνησης της άγριας ζωής, οδηγεί σε απομόνωση πληθυσμών, απώλεια ειδών. Τα ενδημικά φυτά κινδυνεύουν.
-
Εδαφικές αλλαγές: διάνοιξη δρόμων, ισοπέδωση κορυφών, αλλοίωση γεωμορφολογίας.
-
Υδάτινοι πόροι: αλλαγές στα υπόγεια ύδατα λόγω άντλησης, σχηματισμός λιμνών από εργοτάξια ή εγκαταστάσεις, πιθανές επιπτώσεις στην ποιοτική στάθμη των υδάτων.
-
Κοινωνία / διαβίωση: παραδοσιακές δραστηριότητες όπως κτηνοτροφία, βοσκοτόπια, αγροτική παραγωγή κινδυνεύουν. Στην Κέλλη, για παράδειγμα, ο βοσκοτόπος απειλείται να περικυκλωθεί από φωτοβολταϊκά, μειώνοντας τον ζωτικό χώρο για τα κοπάδια.
-
Οικονομική βιωσιμότητα: οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από τα έργα ΑΠΕ συνήθως είναι προσωρινές, με περιορισμένο όφελος προς τοπικές κοινωνίες, δεν αναπληρώνουν το χαμένο εισόδημα από παραδοσιακούς τομείς ή την ίδια την φύση ως πόρο (τουρισμός, πολιτισμός, οικολογικό αποτύπωμα).
Διασταυρώσεις & παραδείγματα
-
Στο Βέρμιο, το μεγαλύτερο έργο σχετίζεται με την Amazon, η οποία έχει δεσμευθεί να αγοράζει «πράσινη» ενέργεια για 15 χρόνια. Το έργο καλύπτει μεγάλο μέρος μιας απάτητης περιοχής που είναι ΠΑΔ.
-
Εντός NATURA2000, έργα με φωτοβολταϊκά πάρκα και ανεμογεννήτριες ήδη εκδίδονται άδειες.
-
Παραδείγματα καταστροφής: ανεμογεννήτριες εγκατεστημένες στην Κέλλη και στον Σκοπό όπου μεγάλοι δρόμοι διανοίχθηκαν, βοσκότοποι χάθηκαν.
Προτεινόμενες λύσεις & αιτήματα των κατοίκων
Οι κοινοτικές πρωτοβουλίες, οι Δήμοι και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχουν ήδη λάβει αποφάσεις:
-
Ομοφωνία του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας: «ΟΧΙ» σε έργα ΑΠΕ / αποθήκευσης εντός των περιοχών NATURA2000 που θα αλλοιώσουν τον φυσικό χαρακτήρα του Καϊμακτσαλάν.
-
Αίτημα για πάγωμα όλων των αδειοδοτήσεων/κατασκευών μέχρι την εκδίκαση των προσφυγών και μέχρι να εκπονηθεί νέο Περιφερειακό Χωροταξικό με συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
-
Αίτημα να θεσπιστεί η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) άμεσα για τις περιοχές αυτές.
-
Θεσμικοί περιορισμοί με βάση νόμους, όπως το άρθρο 21 παρ. 6 του ν. 1650/1986, που επιτρέπει προσωρινούς περιορισμούς σε έργα που βλάπτουν το περιβάλλον.
-
Υποστήριξη των κατοίκων με οικονομική συνδρομή για δικαστικές προσφυγές.
Το μεγάλο ερώτημα: Πράσινη μετάβαση ή οικολογική καταστροφή;
Η απολιγνιτοποίηση είναι μια θετική κίνηση, το κλείσιμο των θερμοηλεκτρικών σταθμών είναι απαραίτητο για το κλίμα. Όμως:
-
Η εξόρυξη λιγνίτη συνεχίζεται (π.χ., Αχλάδα), καθώς και η χρήση του σε άλλες χώρες (π.χ. στο Μοναστήρι στην γειτονική χώρα).
-
Η «πράσινη» ενέργεια μετατρέπεται σε δικαιολογία για να ανοίξουν δρόμοι, να ισοπεδωθούν βουνά, να καταστραφούν ζωτικά οικοσυστήματα.
-
Αν η προστασία ισχύει μόνο για λίγα ορεινά τμήματα (θεσμοθετημένα βουνά), ενώ οι υπόλοιπες ΠΑΔ μένουν χωρίς προστασία, τότε η υπόσχεση αποδεικνύεται ανεπαρκής.
Η περιοχή της Φλώρινας γύρω από τον Βόρα (Καϊμακτσαλάν) δεν είναι ένα απομονωμένο παράδειγμα, είναι μικρογραφία ενός ευρύτερου διαφωνίας: τι εννοούμε «πράσινη ενέργεια» όταν αυτή συνοδεύεται από καταστροφή της φύσης;
Ό,τι κερδίζει η χώρα σε ενεργειακές χωρητικότητες μέσω ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών, το χάνει σε φυσικό κεφάλαιο, σε τοπική ταυτότητα, σε οικολογική ισορροπία.
Οι παίχτες (εταιρείες, κρατικές και περιφερειακές αρχές) πρέπει να λογοδοτήσουν, οι τοπικές κοινωνίες αξίζουν σεβασμό, συμμετοχή, διαφάνεια, και όχι να γίνονται πεδίο πειραματισμού χωρίς όρια.
