Λίγες μόλις ημέρες πριν από την άνευ όρων συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας, η Βέρμαχτ κατέγραφε έναν τελευταίο «θρίαμβο» στο ανατολικό μέτωπο.
Στις 21 Απριλίου 1945, ενώ η Μάχη του Βερολίνου μαινόταν με αμείωτη ένταση και η κατάρρευση του Ράιχ ήταν θέμα χρόνου, οι γερμανικές δυνάμεις κατάφεραν να κατατροπώσουν τις σοβιετικές και πολωνικές μονάδες στην πόλη Bautzen της Άνω Λουζατίας. Ήταν μια επιτυχία που δεν άλλαξε σε τίποτα την έκβαση του πολέμου, κόστισε όμως τη ζωή σε πάνω από 17.000 ανθρώπους, καθιστώντας τη μια από τις πιο αιματοβαμμένες και αμφιλεγόμενες συγκρούσεις του τελευταίου μήνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μια «παράλογη θυσία»
Όπως σημειώνει ο ιστορικός Στέφαν Μαξιμίλιαν Μπρένερ, η μάχη του Bautzen αποτέλεσε μια «τοπική επιτυχία χωρίς στρατηγική σημασία». Την ίδια ώρα που οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Βερολίνο από τον ποταμό Όντερ, μονάδες της 52ης Σοβιετικής Στρατιάς και της 2ης Πολωνικής Στρατιάς προέλαυναν προς τη Δρέσδη μέσω της Ανατολικής Σαξονίας. Στόχος τους: η περικύκλωση της πρωτεύουσας του Ράιχ από τον νότο. Στην πορεία τους βρισκόταν το Bautzen, που θεωρήθηκε εύκολος στόχος.
Ωστόσο, η πραγματικότητα αποδείχθηκε διαφορετική. Παρά τη φαινομενική υπεροχή τους, οι επιτιθέμενοι ήταν εξαντλημένοι και υποστελεχωμένοι από προηγούμενες μάχες. Στον αντίποδα, η 4η Στρατιά Πάντσερ υπό τον στρατηγό Φριτς-Χούμπερτ Γκρέιζερ, αν και εξίσου καταπονημένη, διέθετε εμπειροπόλεμες μονάδες όπως η μεραρχία Hermann Göring και η Panzer-Grenadier του Βραδεμβούργου, καθώς και σημαντικό αριθμό τεθωρακισμένων.
Αρχικά, οι Σοβιετικοί και Πολωνοί καταλαμβάνουν αρκετές πόλεις, φτάνοντας έως το Bautzen και πολιορκώντας περίπου 1.200 Γερμανούς που είχαν οχυρωθεί σε ένα μεσαιωνικό κάστρο στο κέντρο της πόλης. Όμως η απρόσμενη ολιγωρία και τα λάθη της πολωνικής διοίκησης, σε συνδυασμό με τη διακοπή της γραμμής ανεφοδιασμού, δημιούργησαν ένα επικίνδυνο κενό. Ο Γκρέιζερ δεν έχασε την ευκαιρία: διέταξε αντεπίθεση από τα πλευρά, αιφνιδιάζοντας τους Πολωνούς στο Niesky και αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν.
Οι μάχες κορυφώθηκαν στις 23 Απριλίου, όταν γερμανικές δυνάμεις κατάφεραν να επιτεθούν στους Σοβιετικούς στο Bautzen από τα νώτα, αναγκάζοντάς τους σε άτακτη υποχώρηση. Μέχρι τις 26 Απριλίου, το Bautzen είχε επιστρέψει στα χέρια της Βέρμαχτ – μια νίκη με ελάχιστη στρατηγική αξία, αλλά τεράστιο ανθρώπινο κόστος.
Η μάχη δεν περιορίστηκε στο στρατιωτικό πεδίο. Στο Guttau και στο Horka, γερμανικές δυνάμεις σφαγίασαν γιατρούς, νοσηλευτές και τραυματίες Πολωνούς. Άοπλοι αιχμάλωτοι και λιποτάκτες εκτελέστηκαν μαζικά στο δάσος του Wuischke. Αντιστοίχως, Σοβιετικοί στρατιώτες προχώρησαν στην εκτέλεση περίπου 200 μελών της Volkssturm κοντά στη Niederkaina.
«Ήταν μια μάχη που χαρακτηρίστηκε από εκδίκηση και απελπισία», σχολιάζει ο Μπρένερ. Οι πράξεις αυτές υπογραμμίζουν τη βαρβαρότητα του πολέμου στις τελευταίες του στιγμές, όταν κάθε έννοια στρατιωτικής τιμής είχε καταρρεύσει.
Η Μάχη του Bautzen κόστισε τη ζωή σε περίπου 11.000 στρατιώτες από τη σοβιετική και πολωνική πλευρά, ενώ άλλοι 21.000 τραυματίστηκαν. Οι γερμανικές απώλειες έφτασαν τους 6.500 νεκρούς και 9.000 τραυματίες. Δεκατέσσερις ημέρες αργότερα, στις 8 Μαΐου 1945, η ναζιστική Γερμανία παραδόθηκε άνευ όρων.
Η τελευταία «νίκη» της Βέρμαχτ δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια μακάβρια πράξη σ’ ένα θέατρο του παραλόγου. Ένας επίλογος βουτηγμένος στο αίμα, σε έναν πόλεμο που ήδη είχε κριθεί.
