Γράφει ο *Λευτέρη Μουφτόγλου
Οι Έλληνες από τα αρχαιότατα χρόνια ήταν ναυτικός λαός. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί πάντα τα κάνουν θάλασσα….
Επειδή η Ελλάδα ήταν μικρή για τους ανήσυχους αρχαίους Έλληνες, άρχισαν να ξενιτεύονται και να ιδρύουν αποικίες στην Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και, κατά πως λένε οι καθηγητές και πέρα από τις Ηράκλειες στήλες. Κάτι ανάλογο έκαναν και οι ναυτικοί λαοί της Ευρώπης, κυρίως μετά την ανακάλυψη της Αμερικής και δημιούργησαν αποικίες σε ολόκληρο τον κόσμο. Το οποίο σημαίνει, ότι και στον τομέα αυτόν οι Έλληνες υπήρξαν οι πρώτοι διδάξαντες.
Από τις σπουδαιότερες Ελληνικές αποικίες ήταν εκείνες της Νότιας Ιταλίας και της Σικελίας. Κλίμα ολόιδιο με της Ελλάδας, ο ήλιος το ίδιο λαμπερός, τα μέρη πλούσια, οι καλλιέργειες πανομοιότυπες, οι αποστάσεις μικρές, τράβηξαν σαν μαγνήτες από την πρώτη στιγμή τους Έλληνες τα γειτονικά παράλια. Πάμπολλες αποικίες ιδρύθηκαν, μία από τις σπουδαιότερες ήταν οι Συρακούσες στην Σικελία, της οποίας ιδρυτές ήταν οι Κορίνθιοι.
Σ’ αυτήν, λοιπόν, την αποικία των Κορινθίων το 287 π.Χ. περίπου γεννήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά της αρχαιότητας και, ίσως, όλων των εποχών, ο Αρχιμήδης.
Ήταν, μας λένε οι πηγές, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός και εφευρέτης. Είχε, δε, σημαντικές διακρίσεις σε όλες αυτές τις επιστήμες.
Πατέρας του ήταν ο αστρονόμος Φειδίας, για τον οποίο δεν υπάρχουν πληροφορίες. Προφανώς, του δίδαξε την αστρονομία. Αλλά και για τις υπόλοιπες σπουδές και τον βίο του Αρχιμήδη δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες και μια βιογραφία του από την φίλο του Ηρακλείδη έχει χαθεί. Είναι γεγονός, πάντως, ότι η συνεισφορά του στον τομέα των Μαθηματικών είναι μεγάλη, όπως και στον τομέα της φυσικής και των εφευρέσεων.
Μία από τις γνωστότερες εφευρέσεις του είναι ο κοχλίας του Αρχιμήδη, ο οποίος είναι μέχρι σήμερα εφαρμόσιμος σε πολλές περιπτώσεις. Αποτελείται από έναν κύλινδρο, εντός του οποίου περιστρέφεται ένας κοχλίας με πάχος λεπίδας. Χρησιμεύει για την μεταφορά αλλά και ανύψωση υγρών, καθώς και στερεών σε κόκκους. Σε ένα τεράστιο για την εποχή πλοίο, το οποίο κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για τον βασιλιά των Συρακουσών Ιέρωνα τον Β΄, ήταν επόμενο να εισχωρούν μεγάλες ποσότητες νερού. Για την άντληση αυτού του νερού ο Αρχιμήδης επινόησε τον κοχλία. Ήταν χειροκίνητος και ήθελε πολύ κόπο για να περιστραφεί.
Αυτοί, οι οποίοι τον περιέστρεφαν είχαν αγανακτήσει:
-Ρε τον αθεόφοβο τον Αρχιμήδη! Γιατί δεν ανακάλυψε για το γύρισμα πρώτα τον ηλεκτρισμό και μετά τον κοχλία, που μας έχουν κοπεί τα χέρια;
Μετά από 2.000 χρόνια κατασκευάστηκε το πρώτο πλοίο, του οποίου η αρχή λειτουργίας στηριζόταν στον έλικα του Αρχιμήδη και πήρε το όνομα του μεγάλου εφευρέτη προς τιμή του.
Ο Ιέρωνας, ο οποίος, λέγεται ότι ήταν και συγγενής του Αρχιμήδη, είδε το πλοίο και καταχάρηκε. Χωρούσε 600 άτομα και ήταν κάτι σαν κρουαζιερόπλοιο της εποχής.
-Ποιος είμαι; Αναφώνησε αυτάρεσκα. Ο Ωνάσης;
Φώναξε αμέσως έναν χρυσοχόο και άρχισε τα παζάρια.
-Κύριε καλλιτέχνη, θέλω να μου κάνετε ένα χρυσό στεφάνι, γιατί, σαν άρχοντας και σαν πλοιοκτήτης, δεν μπορεί το βασιλικό μου κεφάλι να βολεύεται με μια ρεπούμπλικα και στις επιθεωρήσεις του στρατού με κανένα κράνος. Πόσα θέλετε;
Είπε την τιμή ο χρυσοχόος και ο Ιέρωνας έφριξε:
-Τι λες, ρε εκμεταλλευτή; Με τόσα λεφτά που ζητάς εγώ ξαναπαντρεύομαι!
-Μεγαλειότατε, έχω έξοδα! Και ο χρυσός έχει πάει στα ύψη. Ξέρετε που έφτασε η λίρα Αγγλίας;
-Εντάξει, μωρέ, είπε ο Ιέρωνας. Θα σου δώσω εγώ τον χρυσό, οι υπήκοοι μου έχουν φέρει μπόλικο. Κάνε καμιά καλή τιμή για τα μαστορικά.
Έτσι, πέντε πάνω, πέντε κάτω συμφωνήσανε στην τιμή και το στεφάνι άρχισε να κατασκευάζεται.
Όταν τελείωσε και το είδε ο Ιέρωνας πέταξε ρέστα:
-Τι καλλιτέχνημα είναι αυτό! Μπράβο, ρε μεγάλε!
Το πήρε, το μοστράρισε στο βασιλικό του κεφάλι και έκανε τις βόλτες του καμαρωτός. Το φορούσε και δεν ήθελε να το βγάλει. Αλλά, ξαφνικά μπήκε ο διάβολος μέσα του.
«Ρε, λες ο καλλιτέχνης να με έκλεψε; Καλός τεχνίτης, αλλά η φάτσα του δεν με πολυάρεσε. Πονηρός μου φάνηκε».
Αμέσως φώναξε τον Αρχιμήδη.
-Αγαπητέ μου Αρχιμήδη με μη, θέλω να μου κάνεις μια χάρη. Να ανακαλύψεις αν αυτό το στεφάνι είναι από ατόφιο χρυσάφι, ή έχει γίνει νοθεία. Αλλά, προσοχή. Θέλω ο έλεγχος να γίνει χωρίς να καταστραφεί το στεφάνι, που τόσο πολύ μου άρεσε.
Ο Αρχιμήδης τα χρειάστηκε. Δεν είχε κάνει την ανάλογη ανακάλυψη και δεν ήξερε πώς να κάνει τους υπολογισμούς του. Μέρα νύχτα έσπαζε το κεφάλι του.
Μια μέρα, λοιπόν, εκεί που έπαιρνε το μπάνιο του στην μπανιέρα, αισθάνθηκε την άνωση, την οποία υφίστανται τα σώματα, όταν βυθίζονται στο νερό. Το κοφτερό μυαλό του αμέσως πήρε στροφές. Αυτή ήταν η λύση στο πρόβλημά του!!!
Πετάχτηκε αμέσως από την μπανιέρα του και άρχισε να τρέχει γυμνός στους δρόμους φωνάζοντας:
-Εύρηκα! Εύρηκα!
-Τι βρήκε, ρώτησε κάποιος τον διπλανό του, βλέποντας τον σοφό σε αυτή την κατάσταση, και πανηγυρίζει; Μοιάζει σαν να βγήκε από το μπάνιο του.
-Ξέρω ’γω; Θα βρήκε το σαπούνι του!!! Απάντησε ο άλλος μη βρίσκοντας λογικότερη εξήγηση.
Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, μετρήθηκε ο χρυσός στο στεφάνι, ο οποίος βρέθηκε νοθευμένος με σίδηρο. Σε μας έμεινε η αρχή του Αρχιμήδη, να βολευόμαστε μέχρι σήμερα. Ο μόνος που την πλήρωσε, ήταν ο λωποδύτης χρυσοχόος…
Ήταν η πρώτη συμβολή της επιστήμης για την ανακάλυψη εγκλήματος!!!
Ο Αρχιμήδης μελέτησε διεξοδικά τους μοχλούς και τις τροχαλίες. Όταν ανακάλυψε την τεράστια δύναμη των μοχλών αναφώνησε στην δωρική διάλεκτο, η οποία ήταν η καθομιλουμένη στις Συρακούσες:
-Δος μοι πα στω και ταν γαν κινάσω.
Μεγάλη κουβέντα, η οποία έμεινε στην ιστορία!
Άκουσε την φράση κάποιος, ο οποίος δεν μιλούσε την Δωρική και δεν κατάλαβε τι εννοούσε ο Αρχιμήδης λέγοντας «ταν γαν κινάσω». Επειδή φαντάστηκε ότι επρόκειτο να φανερώσει κάποιον κρυμμένο… άσσο, του πήγε ένα μικρό πιθάρι με… παστό, αλλά άσσο δεν είδε!
Ένα σωρό εφευρέσεις και επινοήσεις του Αρχιμήδη έθεσαν τις βάσεις πολλών σημερινών επιστημών. Δυστυχώς, συγγράμματα του ιδίου ελάχιστα σώζονται. Έτσι, οι περισσότερες μαθηματικές του θεωρίες και λύσεις έφτασαν σε μας από διασωθέντα συγγράμματα άλλων. Δεν θα κάνω λεπτομερή αναφορά σε διασωθέντα και μη έργα του Αρχιμήδη, ούτε στις διάφορες μαθηματικές του εργασίες, διότι η περιγραφή θα κουράσει.
Θα γίνει, όμως, αναφορά για τον τομέα όπου διέπρεψε ο σοφός Αρχιμήδης. Και αυτός ήταν οι εφευρέσεις του για την άμυνα των Συρακουσών.
Κατά την διάρκεια του Δεύτερου Καρχηδονικού πολέμου, ο στρατηγός των Ρωμαίων Μάρκος Κλαύδιος Μάρκελλος πολιορκούσε επί δύο χρόνια τις Συρακούσες. Ο Αρχιμήδης με τις εφευρέσεις του έκανε μεγάλη ζημιά στους Ρωμαίους.
Είχε επινοήσει, κατ’ αρχάς, μία αρπάγη, ή αναδευτή πλοίων. Η αρπάγη αποτελείτο από έναν βραχίονα – γερανό, ο οποίος έφερε στο άκρο του έναν γάντζο. Έπεφτε η αρπάγη στο πλοίο, ταλαντευόταν ο γερανός με το πλοίο πιασμένο στον γάντζο, σηκωνόταν ψηλά το πλοίο και, όταν το άφηνε, έπεφτε, βυθιζόταν. Αυτή η αρπάγη κατασκευάστηκε για επιβεβαίωση στις μέρες μας και αποδείχτηκε λειτουργική.
Επίσης είχε επινοήσει μία σειρά κατόπτρων με χάλκινη ή μπρούτζινη γυαλιστερή επιφάνεια, τα οποία αντανακλούσαν τις ακτίνες του ήλιου πάνω στα εχθρικά πλοία, τα οποία, σημειωτέον, είχαν στα πλάγια επίστρωση από πίσσα, όπως συνηθιζόταν στα πλοία της εποχής. Η πίσσα αναφλεγόταν από τις συγκεντρωμένες ακτίνες του ήλιου και τα πλοία έπαιρναν φωτιά. Οι καπεταναίοι στην αρχή δεν ήξεραν την αιτία της φωτιάς.
-Κόψτε, ρε, το τσιγάρο, φώναζαν στους ναύτες, που βάλατε φωτιά στο πλοίο.
Μετά, όμως, σκέφτηκαν ότι η φωτιά, αφού ήταν από έξω, δεν προερχόταν από τα τσιγάρα. Ούτε από το μαγειρείο του πλοίου. Πρόσεξαν καλύτερα και είδαν ότι προερχόταν από τα κάτοπτρα στη στεριά. Και δεν μπορούσαν, δυστυχώς, να αντιδράσουν. Αυτή η εφεύρεση δοκιμάστηκε ομοίως στην εποχή μας και αποδείχτηκε λειτουργική.
Ένα σωρό άλλες επινοήσεις του Αρχιμήδη μας περιγράφουν διάφοροι ιστορικοί, είτε αμυντικές των Συρακουσών, είτε χρήσιμες σε άλλους τομείς.
Γεγονός είναι πάντως, ότι μετά από δύο χρόνια πολιορκίας από τις υπέρτερες Ρωμαϊκές δυνάμεις, οι Συρακούσες δεν άντεξαν και έπεσαν. Ο Μάρκος Κλαύδιος Μάρκελλος έδωσε σαφή διαταγή;
-Προσοχή, μην πάθει κακό ο Αρχιμήδης! Τον θέλω ζωντανό.
Ο Στρατηγός σκεφτότανε σοφά. Ένα τέτοιο μυαλό θα είναι χρήσιμο και για ενδεχόμενη άμυνα της Ρώμης. Τα μεγάλα μυαλά πάντα χρειάζονται!
Έτσι σκέφτονται και σήμερα οι διάφοροι ξένοι. Όταν συναντήσουν μεγάλα Ελληνικά μυαλά, τα κρατούν και τα χρησιμοποιούν. Έτσι, πολλοί Έλληνες επιστήμονες διαπρέπουν στο εξωτερικό σε σχεδόν όλες τις επιστήμες. Φυσική, Μαθηματικά, Ιατρική κλπ. Αντίθετα, μόνο τους οικονομολόγους μας στέλνουν πίσω, προφανώς για να ξεπουλήσουν την χώρα στα συμφέροντά τους…
Αλίμονο. Ένας στρατιώτης βρήκε τον Αρχιμήδη καθισμένο κάτω, να έχει σχεδιάσει διάφορα σχήματα μελετώντας κάποια θεωρήματα.
-Μπάρμπα, άσε τα σχέδια και ακολούθα με, φέρεται να είπε ο στρατιώτης στον σοφό, που, μάλλον, δεν τον αναγνώρισε.
-Μη μου τους κύκλους τάραττε, απάντησε ο Αρχιμήδης, απορροφημένος από τις μελέτες τις οποίες έκανε.
Ο στρατιώτης, που δεν γνώριζε καλά τα Ελληνικά, νόμισε ότι ο άγνωστός του είπε «στον κύκλο… τάρανδε!!!» και παρεξηγήθηκε. Τράβηξε το σπαθί του και σκότωσε τον μεγάλο σοφό. Έτσι άδοξα και παρά τις διαταγές, ένα μεγάλο μυαλό της ανθρωπότητας έσβησε άδοξα.
Τιμή στην Ελλάδα, αλλά περισσότερη τιμή στην Μεγάλη Ελλάδα της Σικελίας, που είχαν την ευτυχία να γαλουχήσουν ένα τόσο μεγάλο μυαλό, του οποίου οι θεωρίες και οι εφευρέσεις έχουν προσφέρει μεγάλα οφέλη στην ανθρωπότητα…
Ο *Λευτέρης Μουφτόγλου είναι Πρόεδρος της Ένωσης Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος από 2022, καθώς και μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, της Αμφικτυονίας Ελληνισμού, του ΕΠΟΚ και του Ξάστερον – Κελαινώ.
Κάντε εγγραφή στο ενημερωτικό μας δελτίο.
