Γράφει ο *Αλέξιος Ντόνας
Ο Τουρκικός Ερυθρός Σταυρός (Kızılay) στήνει περίπτερο/σταθμό στο σημείο διέλευσης στα σύνορα Βουλγαρίας–Σερβίας, όπου προμηθεύει με νερό και μικρές υπηρεσίες τους Τούρκους ταξιδιώτες και τους μετανάστες που κινούνται προς την Ευρώπη.
Η εικόνα, εθελοντές που μοιράζουν εμφιαλωμένο νερό, πληροφορίες για τη διαδρομή και βασική υποστήριξη, έχει διπλό μήνυμα:
- Ανακουφίζει άμεσα ανθρώπους σε κίνηση
- Και ταυτόχρονα δείχνει μια οργανωμένη, φιλική παρουσία της τουρκικής κοινωνίας πολιτών στα σύνορα.
Σε πρακτικό επίπεδο, τέτοιες δράσεις έχουν απτό όφελος, μειώνουν την ταλαιπωρία, ενημερώνουν και προλαμβάνουν υγειονομικά προβλήματα (π.χ. αφυδάτωση σε μεγάλες διαδρομές). Από την πλευρά του, ο Τουρκικός Ερυθρός Σταυρός, με την παροχή πόσιμου νερού και την λειτουργία «safe-road» υπηρεσιών αποτελούν μέρος ευρύτερων προγραμμάτων στήριξης κινητικότητας και μετανάστευσης, που ο οργανισμός περιγράφει ως ανεξαρτώμενα από θρησκεία ή εθνικότητα.
Όμως το συμβολικό μήνυμα δεν είναι ανεξάρτητο από την πολιτική διάσταση, η Τουρκία, μέσα από κρατικά ιδρύματα, μη κυβερνητικές δομές και οργανισμούς όπως ο Ερυθρός Σταυρός, επενδύει συστηματικά σε ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες, συνεργασίες με τοπικούς φορείς και προβολή πολιτισμικών/κοινωνικών δεσμών με τις βαλκανικές κοινωνίες. Η «διπλωματία της βοήθειας», όπως έχει τεκμηριωθεί σε επίσημα κείμενα για το τουρκικό μοντέλο ανθρωπιστικής δράσης, λειτουργεί ταυτόχρονα ως μέσο επιρροής, οικοδόμησης εμπιστοσύνης και προβολής εικόνας.
Στα Βαλκάνια, όπου ιστορικές σχέσεις, οικονομικοί δεσμοί και μεταναστευτικές ροές διασταυρώνονται, τέτοιες «μικρές αλλά ορατές» πρωτοβουλίες μπορούν να ενισχύσουν την παρουσία μιας χώρας χωρίς την ανάγκη στρατιωτικής ή ανοιχτής πολιτικής πίεσης. Η δωρεά εξοπλισμού σε κοινωνικές κουζίνες, η παροχή υπηρεσιών σε σημεία διέλευσης και οι συνεργασίες με τοπικούς Ερυθρούς Σταυρούς/Ερυθρές Ημισέληνους δημιουργούν ένα δίκτυο επιρροής που συχνά αναγνωρίζεται ως «ήπια ισχύς» (soft power). Παράλληλα, η ανοικτή βοήθεια προς «συμπατριώτες» εν κινήσει λειτουργεί και ως μέσο επικοινωνίας με την κοινή γνώμη στις χώρες διέλευσης.
Αξίζει να τονιστεί ότι η αξιολόγηση τέτοιων πρωτοβουλιών πρέπει να παραμένει κριτική και πολυδιάστατη, η ανθρωπιστική βοήθεια παρέχει πραγματικό όφελος, αλλά όταν εντάσσεται σε ευρύτερους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς, χρειάζεται διαφάνεια και σεβασμό στους κανόνες διεθνούς συνεργασίας. Για τους παραλήπτες—ταξιδιώτες και τις τοπικές κοινότητες, το πιο σημαντικό είναι ότι η βοήθεια φτάνει εγκαίρως και χωρίς διακρίσεις. Για τις πολιτικές αναλύσεις, το ότι οι Τούρκοι δραστηριοποιούνται σε σημεία-κλειδιά των Βαλκανίων, αποτελεί στοιχείο που επιβεβαιώνει πως η Τουρκία χρησιμοποιεί και ανθρωπιστικά μέσα για να ενισχύσει την περιφερειακή της επιρροή.
Πολλοί οι τρόποι της παρουσίας της Τουρκίας στην Βουλγαρία
Ένας άλλος τρόπος της παρουσίας της Τουρκίας στην Βουλγαρία, είναι και η δωρεά εξοπλισμού της κουζίνας του Περιφερειακού Συμβουλίου του Βουλγαρικού Ερυθρού Σταυρού στη Φιλιππούπολη.
Η πρόσφατη δωρεά εξοπλισμού από την Τουρκική Ερυθρά Ημισέληνο προς την Κοινωνική Κουζίνα του Βουλγαρικού Ερυθρού Σταυρού στη Φιλιππούπολη, (στις 22 Ιουλίου 2025) δεν αποτελεί απλώς μια πράξη αλληλεγγύης. Εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Άγκυρας να καλλιεργήσει θετικό προφίλ και να ενισχύσει την επιρροή της στα Βαλκάνια μέσα από την ανθρωπιστική διπλωματία.
Η ενίσχυση κοινωνικών υπηρεσιών, όπως η παροχή ζεστών γευμάτων σε ευάλωτες ομάδες, δίνει στην Τουρκία τη δυνατότητα να εμφανίζεται ως αξιόπιστος εταίρος και φίλος των τοπικών κοινωνιών. Παράλληλα, μέσα από τη συνεργασία με θεσμούς όπως ο Βουλγαρικός Ερυθρός Σταυρός, οικοδομούνται δίαυλοι επικοινωνίας και συνεργασίας που υπερβαίνουν την απλή παροχή βοήθειας. Αυτή η «ήπια προσέγγιση» επιτρέπει στην Τουρκία να προβάλλει την εικόνα μιας χώρας που στηρίζει έμπρακτα την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη.
Η στρατηγική αυτή δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα αξιοποιεί τον Ερυθρό σταυρό/ερυθρά ημισέληνο, τη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet), αλλά και πολιτιστικά ιδρύματα ως φορείς διπλωματίας που εδραιώνουν την παρουσία της σε βαλκανικά κράτη. Η βοήθεια σε περιόδους Ραμαζανιού, η ενίσχυση κοινωνικών υποδομών και η διοργάνωση κοινών δράσεων με τοπικές οργανώσεις συνθέτουν ένα πλέγμα «ήπιας ισχύος» που ενισχύει το κύρος της Τουρκίας.
Για τις βαλκανικές κοινωνίες, οι δωρεές αυτές, αλλά και η δωρεά νερού στους ταξιδιώτες στα σύνορα, μεταφράζονται σε χειροπιαστή ανακούφιση. Για την Άγκυρα όμως, αποτελούν και εργαλείο γεωπολιτικής παρουσίας. Μέσα από την ανθρωπιστική διπλωματία, η Τουρκία επιχειρεί να εδραιωθεί όχι μόνο ως γείτονας, αλλά και ως παράγοντας σταθερότητας και αρωγός σε περιφέρειες με ιστορική και στρατηγική σημασία.
