Για δεκαετίες, η φυγή επιστημόνων, γιατρών, μηχανικών και άλλων καταρτισμένων επαγγελματιών από φτωχότερες χώρες προς πιο ανεπτυγμένα κράτη θεωρούνταν ένα καθαρά αρνητικό φαινόμενο, μια «διαρροή εγκεφάλων» που αποδυνάμωνε το παραγωγικό και πνευματικό δυναμικό των χωρών προέλευσης.
Η μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης, σύμφωνα με τα ευρήματα, δεν είναι απαραίτητα ζημιογόνα για τις χώρες προέλευσης. Αντιθέτως, μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ενίσχυση του εγχώριου ανθρώπινου κεφαλαίου και της γενικότερης ευημερίας, μέσω ενός φαινομένου που οι ερευνητές ονομάζουν «κέρδος εγκεφάλων».
Ποιοι είναι οι μηχανισμοί του «κέρδους εγκεφάλων»;
Πολλοί νέοι άνθρωποι, βλέποντας τη δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης στο εξωτερικό, επενδύουν περισσότερο στην εκπαίδευσή τους. Το αξιοσημείωτο, ωστόσο, είναι πως αρκετοί από αυτούς τελικά δεν μεταναστεύουν, με αποτέλεσμα η χώρα να «κερδίζει» από το αυξημένο μορφωτικό της δυναμικό.
Αλλά τα οφέλη δεν σταματούν εκεί. Οι μετανάστες στέλνουν εμβάσματα, μεταφέρουν τεχνογνωσία, δημιουργούν δίκτυα εμπορίου και επενδύσεων μεταξύ χωρών, ενώ πολλοί επιστρέφουν με εμπειρία και νέες δεξιότητες, συμβάλλοντας στην αναζωογόνηση των τοπικών οικονομιών.
Νέα δεδομένα, νέες πολιτικές
Η μελέτη βασίζεται σε σύγχρονες ερευνητικές μεθόδους, τόσο πειραματικές όσο και μη πειραματικές, οι οποίες αποκαλύπτουν αιτιώδεις συσχετισμούς και όχι απλές συμπτώσεις. Αυτό δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στα συμπεράσματα: οι δυνατότητες μετανάστευσης υψηλής ειδίκευσης συχνά ενισχύουν αντί να μειώνουν το εγχώριο απόθεμα ταλέντου. Ωστόσο, το καθαρό αποτέλεσμα για την πατρίδα τους δεν είναι πάντοτε αρνητικό, όπως στο παρελθόν θεωρείτο.
Ποιο είναι το στοίχημα για το μέλλον;
Παρότι τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά, η ερευνητική βάση παραμένει περιορισμένη και επιφυλάσσει πολλές ευκαιρίες για περαιτέρω μελέτη. Το κλειδί, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι να κατανοήσουμε ποιες πολιτικές μπορούν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη της μετανάστευσης υψηλής ειδίκευσης για τις χώρες προέλευσης, χωρίς να παραβλέπουμε το βραχυπρόθεσμο κόστος.
Εν μέσω ενός παγκόσμιου ανταγωνισμού για ταλέντα και της εντεινόμενης ζήτησης για εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, οι χώρες με χαμηλότερο εισόδημα μπορούν να μετατρέψουν μια φαινομενικά απώλεια σε αναπτυξιακή ευκαιρία, αρκεί να ακολουθήσουν έξυπνες, τεκμηριωμένες στρατηγικές.
Η μετανάστευση, τελικά, δεν είναι απαραίτητα φυγή, αλλά μπορεί να γίνει γέφυρα προόδου και μοχλός ανάπτυξης, αν την αντιμετωπίσουμε όχι ως πρόβλημα, αλλά ως ευκαιρία.
