Ένα από τα πιο θρυλικά και ιερά σημεία της Ορθοδοξίας στην Κωνσταντινούπολη παραμένει μέχρι σήμερα το αγίασμα της Ζωοδόχου Πηγής, γνωστό και ως Μπαλουκλί, από την τουρκική λέξη Balık που σημαίνει «ψάρι».
Ο τόπος έχει αποτελέσει διαχρονικά σημείο λατρείας, ιστορικής μνήμης και πνευματικής αναφοράς για τους πιστούς, με επίκεντρο το αγίασμα που αναβλύζει μέσα στον υπόγειο ναό, συνοδευόμενο από μια ζωντανή παράδοση επτά ψαριών που φυλάσσουν τη μνήμη της Άλωσης.
Η παράδοση αναφέρει δύο εκδοχές για την αποκάλυψη της ιερής πηγής. Η πρώτη, αποδιδόμενη στον ιστορικό Νικηφόρο Κάλλιστο, συνδέεται με τον Αυτοκράτορα Λέοντα Α’ τον Θράκα (457–474 μ.Χ.), ο οποίος ως απλός στρατιώτης οδηγήθηκε θαυματουργικά από θεία φωνή σε μια πηγή όπου θεράπευσε έναν τυφλό. Εκεί, χτίστηκε στη συνέχεια μεγαλοπρεπής ναός προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος καθιέρωσε και την ονομασία του τόπου ως «Πηγή».
Η δεύτερη εκδοχή ανήκει στον Προκόπιο και αφορά τον Ιουστινιανό, ο οποίος, μετά από όραμα σε καταπράσινο τοπίο, ίδρυσε μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγία Σοφία, περίπου το 560 μ.Χ. Το μοναστήρι σύντομα έγινε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα λατρείας της Κωνσταντινούπολης, συνδεδεμένο με αυτοκράτορες, πατριάρχες και ιστορικά γεγονότα για περισσότερους από δώδεκα αιώνες.
Το αγίασμα σώθηκε από επιδρομές Αβάρων, σεισμούς, πυρπολήσεις από Βουλγάρους και κατάληψη από Λατίνους. Ανάμεσα στις πιο εντυπωσιακές καταγραφές βρίσκεται η παρουσία του Νικηφόρου Φωκά το 966 μ.Χ. στην εορτή της Αναλήψεως, καθώς και η θεραπεία του Ανδρόνικου Γ’ στο Διδυμότειχο, μετά από κατανάλωση νερού της Πηγής.
Ακόμη και κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η φήμη του αγιάσματος παρέμεινε ζωντανή. Αν και ο ναός καταστράφηκε το 1547, οι ασθενείς συνέχιζαν να επισκέπτονται τον τόπο. Το 1835, ο Πατριάρχης Κωνστάντιος Α’ έχτισε εκ νέου την εκκλησία, με τη μορφή που σώζεται μέχρι σήμερα. Η δεξαμενή του αγιάσματος διατηρείται στον υπόγειο ναό και παραμένει προσβάσιμη στους προσκυνητές, φέροντας τα επτά θρυλικά ψάρια, κάποια εκ των οποίων, σύμφωνα με την παράδοση, φέρουν ακόμη ίχνη από το τηγάνισμα – απόδειξη του θαύματος της Άλωσης.
Στην καρδιά αυτής της παράδοσης βρίσκεται το ποίημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής», που αναπλάθει λογοτεχνικά το θαύμα των ζωντανών ψαριών που πήδηξαν από το τηγάνι στην πηγή, όταν έγινε γνωστή η πτώση της Πόλης στους Οθωμανούς στις 29 Μαΐου 1453. Η σκηνή αυτή έχει περάσει στη συλλογική μνήμη του γένους ως σύμβολο της ελπίδας και της ανάστασης του Βυζαντίου.
Σήμερα, η Ζωοδόχος Πηγή στο Μπαλουκλί παραμένει σημείο βαθιάς πνευματικής φόρτισης και προσκυνήματος. Στην αυλή του ναού έχουν ταφεί Οικουμενικοί Πατριάρχες, ενώ ο υπόγειος ναός και το αγίασμα συνεχίζουν να προσελκύουν πιστούς από όλο τον κόσμο. Η Εκκλησία τιμά ετησίως την Ζωοδόχο Πηγή την Παρασκευή της Διακαινησίμου, σε ανάμνηση των εγκαινίων του πρώτου ναού από τον Αυτοκράτορα Λέοντα.
Ένα σύμβολο πίστης, ελπίδας και ιστορικής αντοχής – το Μπαλουκλί δεν είναι απλώς ένα μνημείο, αλλά ένας ζωντανός φορέας της ρωμιοσύνης και της Ορθοδοξίας.
