Του Ανησυχία προκαλεί η αυξανόμενη παρουσία σλαβόφωνων τραγουδιών και ορχηστρών από τα Σκόπια σε καλοκαιρινές εκδηλώσεις και πανηγύρια στην Δυτική Μακεδονία και ειδικότερα στην Φλώρινα.
Εντάσεις, παρεμβάσεις και ιστορική ευθύνη
Τις τελευταίες εβδομάδες, η ευρύτερη περιοχή της Φλώρινας έχει βρεθεί στο επίκεντρο πολιτιστικών, κοινωνικών αλλά και εθνικών συζητήσεων, με αφορμή τα καλοκαιρινά πανηγύρια και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται κυρίως από τοπικούς συλλόγους και αθλητικά σωματεία. Κοινός παρονομαστής σε πολλά από αυτά είναι η αυξημένη χρήση του σλαβικού ιδιώματος της περιοχής, μέσα από τραγούδια και χορούς που παρουσιάζονται σχεδόν αποκλειστικά από ορχήστρες που προέρχονται από την γείτονα χώρα.
Μουσική ή προπαγάνδα;
Τα παραδοσιακά πανηγύρια που παλαιότερα είχαν μικτό ελληνικό και τοπικό μουσικό χαρακτήρα, πλέον κατακλύζονται, από μουσικά σχήματα που ερμηνεύουν μόνο σλαβόφωνα τραγούδια. Αρκετές φορές, η μουσική αυτή συνοδεύεται από αλυτρωτικά τραγούδια όπως: ”φύγετε Έλληνες” ή ”Μακεδονία του Αιγαίου”. Βίντεο με αυτά τα τραγούδια και όχι μόνο, αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της γείτονος, συνοδευόμενα από εθνικιστικά ή αλυτρωτικά σχόλια όπως: «Βαστάτε γερά αδέλφια» και «Ήρθε η ώρα να ενωθούμε».
Η πρακτική αυτή, έχει ενταθεί μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία, ανεξαρτήτως των πολιτικών ερμηνειών, δημιούργησε την αίσθηση ελευθερίας σε μερίδα πληθυσμού να εκφράζει πλέον δημόσια τις πολιτιστικές του προτιμήσεις.
Οι παρεμβάσεις των αρχών και οι καταγγελίες
Οι εκδηλώσεις αυτές έχουν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις. Ορισμένες ματαιώθηκαν ή διακόπηκαν από τις αρχές με επίσημες αιτιολογίες που περιλάμβαναν είτε την παραβίαση υγειονομικών κανόνων είτε την έντονη ηχορύπανση. Πίσω από τις αποφάσεις αυτές, όμως, πολλοί βλέπουν και την προσπάθεια να ελεγχθεί η έντονη πολιτισμική επιρροή που ενδέχεται να συνοδεύεται από εθνικιστική ρητορική.
Σε ορισμένα χωριά, μάλιστα, παρατηρήθηκε η ύψωση σημαιών των Σκοπίων, γεγονός που προκάλεσε σοβαρό προβληματισμό και εύλογες ανησυχίες για την εθνική διάσταση του ζητήματος.
Πολιτιστική ταυτότητα και ιστορική μνήμη
Πολλοί κάτοικοι υπερασπίζονται τη χρήση αυτών των τραγουδιών, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μέρος της πολιτιστικής τους ταυτότητας. «Με αυτά μεγαλώσαμε από τους παππούδες και τους γονείς μας», λένε χαρακτηριστικά, αναδεικνύοντας μια υπαρκτή πολιτισμική πραγματικότητα στην Φλώρινα. Ωστόσο, η ιστορική συγκυρία στην οποία αυτή διαμορφώθηκε δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Μακεδονία υπέφερε από τη δράση του Βουλγαρικού Κομιτάτου, το οποίο επιδίωκε να επιβάλει τη βουλγαρική γλώσσα και παιδεία, συχνά με βίαιους τρόπους. Δάσκαλοι και δασκάλες από την ελεύθερη Ελλάδα που επιχειρούσαν να διδάξουν την ελληνική γλώσσα στα χωριά, συχνά δολοφονούνταν ή καίγονταν ζωντανοί (πολλά τα ιστορικά γεγονότα από καμένα σχολεία, εκκλησίες αλλά και χωριά). Ο αγώνας εκείνος ήταν καθοριστικός για την εθνική εδραίωση του ελληνικού κράτους στη Μακεδονία.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Καπετάν Κώτα, σλαβόφωνου οπλαρχηγού με ελληνική εθνική συνείδηση, ο οποίος λίγο πριν απαγχονιστεί από τους Οθωμανούς φώναξε «Ζήτω η Ελλάδα!» στη σλαβική γλώσσα. Ένα παράδειγμα που υπογραμμίζει τη διαφορά μεταξύ γλωσσικής ιδιαιτερότητας και εθνικής ταυτότητας.
Πολιτικές σκιές και η ανάγκη εθνικής εγρήγορσης
Το φαινόμενο των πανηγυριών έχει πλέον μεταφερθεί από το πολιτιστικό στο πολιτικό πεδίο. Η πρόσφατη σύμπραξη του τουρκικού κόμματος της Θράκης (ΚΙΕΦ) με πολιτικά μορφώματα που κινούνται στη σκιά της γείτονας (και όχι μόνο) και οι σχετικές ανακοινώσεις στις ευρωεκλογές και η σύμπραξή τους, δείχνουν ότι παρόμοιες στρατηγικές εργαλειοποίησης της παράδοσης υιοθετούνται και από αλλού.
Όπως συνέβη στη δεκαετία του 1990 με την εσφαλμένη εκτίμηση ότι το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων «θα ξεχαστεί», η παθητική στάση της πολιτείας μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Οι αυτονομιστικές ή αποσχιστικές φωνές, όσο και αν σήμερα θεωρούνται μειοψηφικές ή περιθωριακές, βρίσκουν έδαφος μέσα από πολιτιστικά κανάλια έκφρασης.
Η ώρα της ιστορικής ευθύνης
Το πρόβλημα απαιτεί εθνική συναίνεση και πολιτική ωριμότητα. Τα κόμματα οφείλουν να το αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα και να μην περιορίζονται σε ψηφοθηρικούς σκοπούς. Οι τοπικές κοινωνίες, από την πλευρά τους, χρειάζονται στήριξη, διάλογο και ευκαιρίες πολιτιστικής έκφρασης που ενσωματώνουν, χωρίς να καταργούν, την ελληνική ταυτότητα.
ΥΓ: Η ισορροπία ανάμεσα στην πολιτιστική ελευθερία και την εθνική συνοχή είναι λεπτή, όμως απαραίτητη για τη διατήρηση της ειρήνης και της δημοκρατίας σε μια περιοχή με βαρύ ιστορικό φορτίο.
