Πώς η Γερμανία έχασε τη Μέση Ανατολή

Το προσωπικό γερμανικών ινστιτούτων με εμπειρία με εμπειρία και γνώση στα ζητήματα της Μέσης Ανατολής βρίσκεται εδώ και καιρό σε διάσταση απόψεων με τη γερμανική κυβέρνηση.

Σύμφωνα με το Foreign Policy, που επικαλείται καλά πληροφορημένες πηγές, τα γερμανικά ινστιτούτα έχουν επανειλημμένα επισημάνει σε ιδιωτικές συζητήσεις θέσεις, που δεν μπορούν να ειπωθούν δημοσίως, αφού θα προκαλούσαν την αντίδραση του Βερολίνου. Αυτές είναι οι ακόλουθες: Η λύση των δύο κρατών είναι νεκρή, η κατοχή της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ ισοδυναμεί με απαρτχάιντ και η γερμανική εξωτερική πολιτική δεν έχει σχέση με τις πραγματικότητες της ισραηλινο- παλαιστινιακής σύγκρουσης.

Το χάσμα ανάμεσα στους ειδικούς των γερμανικών ινστιτούτων και την κυβέρνηση, σύμφωνα με το Foreign Policy, έχει διευρυνθεί περαιτέρω μετά την 7η Οκτωβρίου. Το προσωπικό των ινστιτούτων σε διάφορες χώρες σημειώνει ότι η χρήση των όρων «απαρτχάιντ» και «γενοκτονία» – που απορρίπτονται ως αντισημιτισμός από τη γερμανική κυβέρνηση – είναι συνήθης μεταξύ των άμεσων συναδέλφων. Λένε ότι το έργο τους έχει υποβαθμιστεί από την υποστήριξη της Γερμανίας στον πόλεμο, τη σιωπή ή την υποστήριξη των δικών τους οργανώσεων προς το Ισραήλ και το πλήγμα που σχετίζεται με την καταστολή των φιλοπαλαιστινιακών φωνών στη Γερμανία.

Αρκετές εβδομάδες μετά τις διαδηλώσεις κατά του Prügel στην Τύνιδα, άγνωστοι ζωγράφισαν μια σβάστικα στους τοίχους του τοπικού παραρτήματος της πόλης του Ινστιτούτου Γκαίτε, του κορυφαίου παγκόσμιου πολιτιστικού ιδρύματος της γερμανικής κυβέρνησης. Ο οργανισμός ακύρωσε μια σειρά από σχολικές επισκέψεις και μια προβολή ταινιών στην πρωτεύουσα και πραγματοποίησε μόνο μια προγραμματισμένη δημόσια έκθεση με αυστηρή λίστα προσκεκλημένων. Επίσης, ακύρωσε εκδηλώσεις στη Βηρυτό και τη Ραμάλα για λόγους ασφαλείας.

Τον Μάρτιο, ο Αιγύπτιος καλλιτέχνης Μοχάμεντ Άμπλα επέστρεψε ένα βραβείο από το ινστιτούτο για να διαμαρτυρηθεί για την υποστήριξη της Γερμανίας στο Ισραήλ. Το Ινστιτούτο είχε αντιμετωπίσει αντιδράσεις το 2022 για την ακύρωση μιας συνομιλίας με τον Παλαιστίνιο συγγραφέα Μοχάμεντ Ελ Κουρντ. Τρία νυν και πρώην μέλη του προσωπικού της Γερμανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Συνεργασίας ( GIZ ) δήλωσαν στο Foreign Policy ότι η στάση της Γερμανίας στον πόλεμο έχει προκαλέσει οργή εντός του οργανισμού.

Η GIZ δεν έχει λάβει δημόσια θέση για τη σύγκρουση, ακόμη και όταν ένας από τους Παλαιστίνιους υπαλλήλους της τέθηκε σε διοικητική κράτηση – χωρίς δίκη ή κατηγορίες –  από το Ισραήλ τον Μάρτιο. Τουλάχιστον δύο παλαιστινιακές μη κυβερνητικές οργανώσεις με τις οποίες συνεργαζόταν η GIZ μποϊκοτάρουν τώρα την υπηρεσία, ανέφεραν οι ίδιες πηγές στο FP. Ο ένας περιέγραψε μια «αυταρχική» ατμόσφαιρα που οδήγησε άλλα μέλη του προσωπικού στο να φοβούνται να μιλήσουν και άλλους στο να παραιτηθούν.

«Χρηματοδοτεί τους βομβαρδισμούς από τη μία πλευρά και ρίχνει λίγη βοήθεια από την άλλη για να δείξει ανθρωπισμό», σχολίασε μία πηγή για τη Γερμανία και τις ενέργειές της. Για να διατηρήσουν χαμηλό προφίλ και να προστατεύσουν το τοπικό προσωπικό και τους συνεργάτες τους, πολλοί γερμανικοί οργανισμοί που εργάζονται στη Μέση Ανατολή ακύρωσαν αθόρυβα τις δημόσιες εκδηλώσεις.

Η εικόνα της Γερμανίας υποφέρει σε όλο τον αραβικό κόσμο. Μια έρευνα του 2020 από το Arab Center Washington DC διαπίστωσε ότι μια μικρή πλειοψηφία του αραβικού κοινού είχε θετικές απόψεις για τη γερμανική εξωτερική πολιτική. Φέτος τον Ιανουάριο, αντίθετα, μια δημοσκόπηση σε κατοίκους 16 αραβικών χωρών που δημοσιεύθηκε από το Ινστιτούτο της Ντόχα έδειξε ότι το 75% των ερωτηθέντων είχε αρνητική γνώμη για τη στάση της χώρας στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς. Ο κοινωνιολόγος Άμρο Άλι με έδρα το Μαρόκο, ο οποίος μελετά τη σχέση μεταξύ της Γερμανίας και του αραβικού κόσμου, το περιέγραψε ως μια στροφή 180 μοιρών στην κοινή γνώμη.

Πώς ήρθε η μεταστροφή στην κοινή γνώμη

Οι θετικές εντυπώσεις για τη Γερμανία κυριαρχούσαν εδώ και καιρό στη Μέση Ανατολή: Η χώρα συνδέθηκε με γρήγορα αυτοκίνητα, προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και φιλικούς τουρίστες. Η γερμανική κυβέρνηση αρνήθηκε να συμμετάσχει στον πόλεμο του Ιράκ και υποδέχθηκε περισσότερους από 1 εκατομμύριο Σύρους πρόσφυγες το 2015 και το 2016.

Το Βερολίνο, το σπίτι της μεγαλύτερης παλαιστινιακής διασποράς της Ευρώπης, έχει γίνει κόμβος για τον αραβικό πολιτισμό και την πνευματική ζωή. Η Γερμανία δεν διαθέτει επίσης την άμεση αποικιακή κληρονομιά στη Μέση Ανατολή που εξακολουθεί να τροφοδοτεί την δυσπιστία προς δυνάμεις όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Πέντε ημέρες μετά τις 7 Οκτωβρίου, σε μια ομιλία που καθιέρωσε τον τόνο της Γερμανίας απέναντι στον εκκολαπτόμενο πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, ο Καγκελάριος Όλαφ Σολτς είπε στη Bundestag ότι «αυτή τη στιγμή, υπάρχει μόνο ένα μέρος για τη Γερμανία: το μέρος στο πλευρό του Ισραήλ».

Μέχρι τον Νοέμβριο του 2023, η Γερμανία είχε εγκρίνει σχεδόν δεκαπλάσια αύξηση των εξαγωγών όπλων στο Ισραήλ, αναδεικνυόμενη στον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή όπλων στη χώρα από την έναρξη του πολέμου, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Καθώς δημόσια πρόσωπα στη Γερμανία εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στο Ισραήλ, η αστυνομία κατέστειλε τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις, διαλύοντάς τις βίαια ή απαγορεύοντάς τις, επικαλούμενη αντισημιτισμό. Καλλιτέχνες και διανοούμενοι που ασκούν κριτική στο Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων Εβραίων και Αράβων, έχουν προειδοποιήσει για ένα κύμα φίμωσης σε ολόκληρη τη γερμανική κοινωνία. Πολλοί έχουν δει βραβεία και χρηματοδότηση να ανακαλούνται ή εκδηλώσεις να ακυρώνονται.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Αλί παρατήρησε κάτι που δεν είχε ξαναδεί: Νέοι σε όλο τον αραβικό κόσμο έκαναν καθημερινά δημοσιεύσεις για τη Γερμανία – και καμία από τις εντυπώσεις τους δεν ήταν θετική. Συνδέει τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις για τη χώρα με έναν επαναπροσανατολισμό της παγκόσμιας πολιτικής, όπου η δυτική υποστήριξη προς το Ισραήλ εκλαμβάνεται ως αφόρητη υποκρισία για πολλούς στον παγκόσμιο νότο.

«Βλέπουμε πραγματικά κάποιες μεγάλες αλλαγές να συμβαίνουν και ένας από τους βασικούς παίκτες που συμβάλλει σε αυτό είναι η Γερμανία», είπε ο Άλι.

Υπονομεύεται η ήπια δύναμη του Βερολίνου στην περιοχή

Αυτή η αλλαγή της κοινής γνώμης είναι απίθανο να επηρεάσει τις πολιτικές ή οικονομικές σχέσεις της Γερμανίας με τα αραβικά κράτη. Ωστόσο, έχει τη δυνατότητα να υπονομεύσει την ήπια δύναμη του Βερολίνου στην περιοχή.

Το Foreign Policy μίλησε με εννέα νυν και πρώην στελέχη έξι γερμανικών ιδρυμάτων που εργάζονται σε πέντε χώρες της Μέσης Ανατολής. Είπαν ότι η σκληρή θέση της Γερμανίας στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς έχει θέσει σε κίνδυνο τη δουλειά τους με τους τοπικούς εταίρους και τις κοινότητες – βλάπτοντας την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία που χρειάστηκαν χρόνια ή δεκαετίες για να αναπτυχθούν. Όλοι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας για να προστατεύσουν την καριέρα τους.

Η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας προσπάθησε για πρώτη φορά να οικοδομήσει σχέσεις με το Ισραήλ όταν συμφώνησε να καταβάλει αποζημιώσεις για το Ολοκαύτωμα στο νεαρό κράτος το 1952. Ο τότε καγκελάριος Κόνραντ Αντενάουερ είδε τις αποζημιώσεις ως μέσο για την αποκατάσταση της φήμης της Γερμανίας και την επανένταξη της στις δυτικές δυνάμεις. Ωστόσο πάντα οι σχέσεις με τις χώρες του αραβικού κόσμου έμεναν στενές.