Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της προϊστορικής Μεσογείου, ο περίφημος Δίσκος της Φαιστού, συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον των ειδικών και να γοητεύει το ευρύ κοινό.
Ο πήλινος αυτός δίσκος, διαμέτρου 16 εκατοστών και πάχους 2,1 εκατοστών, χρονολογείται στον 17ο αιώνα π.Χ., στη Μέση Εποχή του Χαλκού, και παραμένει έως σήμερα αινιγματικός.
Το μοναδικό αυτό εύρημα, που βρέθηκε ακέραιο, φέρει επιγραφή γραμμένη σε σπειροειδή διάταξη και στις δύο του όψεις. Τα ιερογλυφικά σύμβολα –συνολικά 45 διαφορετικά– είναι αποτυπωμένα πάνω στον νωπό πηλό με τη χρήση σφραγίδων, γεγονός που καθιστά τον Δίσκο της Φαιστού το παλαιότερο δείγμα τυπογραφικής τεχνικής στον κόσμο.
Τα σύμβολα, που ομαδοποιούνται σε λέξεις χωρισμένες με κάθετες γραμμές, παραμένουν μη αποκρυπτογραφημένα. Παρά τις πολυάριθμες ερμηνευτικές προσπάθειες από μελετητές, καμία εκδοχή δεν έχει επικρατήσει ως απόλυτα αξιόπιστη. Η επικρατέστερη θεωρία υποστηρίζει ότι πρόκειται για θρησκευτικό κείμενο ή ύμνο.
Η Φαιστός: Ένα σπουδαίο μινωικό κέντρο με βαριά ιστορική σκιά
Η Φαιστός, δεύτερη σε σημασία μετά την Κνωσό, υπήρξε μία από τις κυριότερες πόλεις του μινωικού πολιτισμού και δεσπόζει στη νότια Κρήτη, στην εύφορη πεδιάδα της Μεσαράς. Χτισμένη ανάμεσα στους λόφους, κοντά στον ποταμό Γεροπόταμο (τον αρχαίο Ληθαίο), αποτέλεσε βασικό διοικητικό, πολιτικό και οικονομικό κέντρο κατά την Εποχή του Χαλκού.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, εκεί βασίλεψε ο Ραδάμανθυς, αδελφός του Μίνωα και γιος του Δία και της Ευρώπης. Η παράδοση τον θέλει να καταφεύγει στη Βοιωτία μετά από σύγκρουση με τον αδελφό του, όπου και αναλαμβάνει την ανατροφή του Ηρακλή.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως μια συνεχή κατοίκηση της περιοχής ήδη από τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο, με ιδιαίτερη άνθηση από τα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ., όταν και ξεκίνησε η χρήση μετάλλων στην Κρήτη.
Το πρώτο ανάκτορο της Φαιστού, χτισμένο γύρω στο 1900 π.Χ., εντυπωσιάζει με την αρχιτεκτονική του. Μετά την καταστροφή του γύρω στο 1700 π.Χ., ανεγέρθηκε πάνω στα ερείπιά του ένα νέο, ακόμη πιο επιβλητικό ανάκτορο. Το δεύτερο αυτό οικοδόμημα, γνωστό ως Νέα Ανάκτορα, είναι το πιο εμφανές σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο.
Η πόλη της Φαιστού απλωνόταν γύρω από το ανάκτορο και λειτουργούσε ως έδρα τοπικής εξουσίας, με τον άρχοντα-βασιλιά να ελέγχει όχι μόνο την πεδιάδα της Μεσαράς αλλά και τα παράκτια λιμάνια της περιοχής. Η καταστροφή του νέου ανακτόρου γύρω στο 1450 π.Χ. δεν σήμανε το τέλος της πόλης, η οποία συνέχισε να ευημερεί και σε επόμενες εποχές – Μυκηναϊκή, Γεωμετρική, Αρχαϊκή και Ελληνιστική.
Κατά την Ελληνιστική περίοδο, η Φαιστός γνώρισε εκ νέου ακμή. Διατήρησε την ανεξαρτησία της, διέθετε ισχυρή οικονομία και τύπωνε δικά της νομίσματα. Τα λιμάνια της, Μάταλα και Κομμός, εξυπηρετούσαν το εμπόριο στον κόλπο της Μεσαράς.
Η τελική πτώση της πόλης σημειώθηκε στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., όταν καταστράφηκε και πέρασε υπό τον έλεγχο της ισχυρής Γόρτυνας.
Η αρχαιολογική έρευνα και η κληρονομιά
Οι πρώτες ανασκαφές στη Φαιστό ξεκίνησαν ήδη από το 1884, φέρνοντας στο φως εντυπωσιακά κατάλοιπα του μινωικού πολιτισμού. Έκτοτε, ακολούθησαν περιοδικές αναστηλωτικές εργασίες για τη διατήρηση του μνημειακού πλούτου της περιοχής.
Ο Δίσκος της Φαιστού, που φυλάσσεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, αποτελεί κορυφαίο δείγμα της καλλιτεχνικής και τεχνολογικής προόδου της μινωικής Κρήτης, ενώ η πόλη της Φαιστού συνεχίζει να μαρτυρά την πολιτισμική και ιστορική σπουδαιότητα ενός από τα πιο εκλεπτυσμένα κέντρα του Αιγαίου της 2ης χιλιετίας π.Χ.
