Η σημερινή εικόνα του ευρωπαϊκού σιδηροδρόμου αντικατοπτρίζει την πολιτική και διοικητική πολυπλοκότητα της ηπείρου: αποσπασματικό δίκτυο, ανισότητες, χαμηλές ταχύτητες.
Οι μεγάλες αποστάσεις καλύπτονται κυρίως με αεροπλάνο, ενώ ο σιδηρόδρομος μένει πίσω, εγκλωβισμένος σε εθνικά όρια, ξεπερασμένα συστήματα και έλλειψη ενιαίου σχεδιασμού. Έτσι, η Ευρώπη δείχνει λιγότερο συνδεδεμένη απ’ όσο θα μπορούσε.
Σε αυτή τη διαπίστωση καταλήγει η μελέτη “A High-Speed Future for Europe” της δεξαμενής σκέψης 21st Europe, σε συνεργασία με το δημιουργικό στούντιο Bakken & Bæck.
Η έκθεση δεν περιορίζεται στην αποτύπωση της κατάστασης, αλλά προτείνει μια ριζική αλλαγή έως το 2040 μέσα από το φιλόδοξο σχέδιο «Starline».
Ένα «μετρό» για όλη την Ευρώπη
Το σχέδιο προβλέπει δίκτυο υπερταχείας σιδηροδρομικής σύνδεσης:
-
Ελσίνκι – Βερολίνο σε περίπου 5 ώρες.
-
Αθήνα – Μιλάνο με απευθείας δρομολόγιο.
-
Αθήνα – Παρίσι με μόλις δύο συνδέσεις.
Τα «μπλε τρένα υψηλής ταχύτητας» θα κινούνται αδιάκοπα πέρα από τα σύνορα, μετατρέποντας τα εθνικά δίκτυα σε μια ενιαία εμπειρία μετακίνησης – κάτι σαν ένα «ευρωπαϊκό μετρό» που θα συνδέει τις μεγάλες πόλεις από τον Βορρά έως τον Νότο.
Συνολικά, το Starline σχεδιάζεται να καλύπτει 22.000 χιλιόμετρα γραμμών με ταχύτητες 300–400 χλμ/ώρα, ενώνοντας 39 σταθμούς. Το δίκτυο θα είναι κατά 30% ταχύτερο από το αυτοκίνητο ή τα σημερινά τρένα, ενώ θα περιορίσει έως και 80% τις πτήσεις μικρών αποστάσεων.
Παραδείγματα από την Ασία δείχνουν τον δρόμο: η Κίνα έχει ήδη φτιάξει 42.000 χλμ. γραμμών υψηλών ταχυτήτων σε δύο δεκαετίες, με τρένα που αγγίζουν τα 350 χλμ/ώρα, ενώ το ιαπωνικό Shinkansen προσφέρει απρόσκοπτες συνδέσεις εδώ και δεκαετίες.
Ενιαία πλατφόρμα – επιβάτες και εμπορεύματα
Το Starline θα βασίζεται σε μια ανοικτή πλατφόρμα εισιτηρίων, όπου θα μπορούν να ενταχθούν ταξιδιωτικοί πάροχοι και ψηφιακές υπηρεσίες τρίτων.
Παράλληλα, δε θα αφορά μόνο τους επιβάτες: θα μεταφέρει και εμπορεύματα, ενσωματώνοντας υποδομές logistics απευθείας στους σταθμούς. Με αυτόν τον τρόπο, μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα αποκτήσουν πιο εύκολη πρόσβαση στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, μειώνοντας την εξάρτηση από τις οδικές μεταφορές και τα αεροπορικά δίκτυα.
Χρηματοδότηση και πολιτική διάσταση
Η πρόταση της 21st Europe είναι να δομηθεί το έργο ως ένα δημόσια χρηματοδοτούμενο αλλά ιδιωτικά λειτουργούμενο σύστημα, με ισχυρή δημόσια εποπτεία και στόχο τη μέγιστη αποδοτικότητα.
Οι συζητήσεις με ευρωπαϊκούς φορείς και θεσμούς βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Όπως επισημαίνουν οι εμπνευστές του σχεδίου, η υλοποίηση δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά σε επενδυτικά μοντέλα τύπου ΗΠΑ· απαιτείται ένας συνδυασμός δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης, σε συνεργασία με τη βιομηχανία.
Παρά τις επενδύσεις που έχουν γίνει (π.χ. το ΔΕΔ-Μ και εθνικά δίκτυα υψηλών ταχυτήτων), το βασικό πρόβλημα παραμένει ο κατακερματισμένος σχεδιασμός: από την έκδοση εισιτηρίων έως την εμπειρία του ταξιδιώτη, και από τις υποδομές έως την απουσία στρατηγικής ενοποίησης.
Στρατηγικό όραμα για την Ευρώπη
Στόχος της 21st Europe είναι το Starline να αναγνωριστεί ως στρατηγικό ευρωπαϊκό έργο, σε ευθυγράμμιση με τις προτάσεις της έκθεσης Ντράγκι για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας της Ευρώπης.
Ένα ενιαίο, υπερσύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο δεν είναι απλώς έργο υποδομής· είναι εργαλείο πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ενοποίησης της ηπείρου.
