Γράφει ο Μουρτζούκος Χρήστος
Στις 3 Οκτωβρίου 1990, το Βερολίνο ζούσε μια από τις πιο καθοριστικές νύχτες του 20ού αιώνα. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, μαζί με την πολιτική ηγεσία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, κατέκλυσαν την πλατεία μπροστά από το Ράιχσταγκ για να γιορτάσουν το τέλος της διαίρεσης.
Η στιγμή που η γερμανική σημαία υψώθηκε μεσάνυχτα στον ιστό του ιστορικού κτηρίου, συνοδευόμενη από τον ήχο της «Καμπάνας της Ελευθερίας», σήμανε και επισήμως την ολοκλήρωση μιας ιστορικής πορείας, η Γερμανία ήταν ξανά μία, με ειρήνη και ελευθερία.
Η βραδιά της Επανένωσης
Ο τότε Ομοσπονδιακός Πρόεδρος, Ρίχαρντ φον Βάιτσακερ, έστειλε μήνυμα ενότητας και ευθύνης,
«Με ελεύθερη βούληση ολοκληρώνουμε την ενότητα και την ελευθερία της Γερμανίας. Θέλουμε να υπηρετήσουμε την παγκόσμια ειρήνη μέσα σε μια ενωμένη Ευρώπη».
Ο Καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, ο άνθρωπος που ταυτίστηκε με την Επανένωση, τόνισε ότι η νέα Γερμανία θα αξιοποιήσει την ελευθερία της για να συμβάλει στην ειρήνη και στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Οι εορτασμοί στο Βερολίνο κράτησαν μέχρι τα ξημερώματα. Άγνωστοι αγκαλιάζονταν, οικογένειες που είχαν χρόνια να συναντηθούν ενώνονταν ξανά, και όλη η χώρα γιόρταζε το τέλος μιας επώδυνης περιόδου.
Η Συνθήκη Ενοποίησης έθεσε σε ισχύ την επέκταση του Βασικού Νόμου στα πέντε νέα ομόσπονδα κρατίδια, Μεκλεμβούργο, Δυτική Πομερανία, Βρανδεμβούργο, Σαξονία-Άνχαλτ, Σαξονία, Θουριγγία, καθώς και σε ολόκληρο το Βερολίνο, που ανακηρύχθηκε αδιαίρετη πρωτεύουσα. Η Βόννη κράτησε μόνο τον τίτλο της «ομοσπονδιακής πόλης».
Οι πρώτες αλλαγές και οι δυσκολίες
Η ενοποίηση έφερε συγκίνηση, αλλά και τεράστιες προκλήσεις. Η Ανατολική Γερμανία βρισκόταν πίσω σε υποδομές, τεχνολογία και οικονομική ανάπτυξη. Ένα από τα πρώτα νομοθετήματα της νέας Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ήταν η επιβολή ενός ειδικού φόρου αλληλεγγύης ύψους 7% στους εργαζομένους της Δυτικής Γερμανίας, για τη στήριξη των πολιτών και των κρατιδίων της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.
Η «φορολογία αλληλεγγύης» αποτέλεσε επί δεκαετίες σημείο τριβής. Πολλοί Δυτικογερμανοί θεωρούσαν ότι η χώρα τους φορτώθηκε δυσανάλογα μεγάλο βάρος για την ανόρθωση της Ανατολής. Από την άλλη πλευρά, οι Ανατολικοί αισθάνονταν ότι αντιμετωπίζονταν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Στις 4 Οκτωβρίου 1990, η νέα Ομοσπονδιακή Βουλή συνεδρίασε για πρώτη φορά. Ο Καγκελάριος Κολ έδωσε το στίγμα: «Μόνο όποιος γνωρίζει την καταγωγή του μπορεί να έχει πυξίδα για το μέλλον».
35 χρόνια μετά
Σήμερα, τριάντα πέντε χρόνια μετά, η Γερμανία βρίσκεται μπροστά σε νέες ιστορικές προκλήσεις. Ο Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, μιλώντας σε εκδήλωση της εφημερίδας Rheinische Post στο Ντίσελντορφ, έκανε μια σοκαριστική δήλωση: «Δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο, αλλά δεν είμαστε πλέον ούτε σε ειρήνη».
Η εικόνα θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο, μόνο που σήμερα οι συγκρούσεις έχουν μεταφερθεί σε νέες τεχνολογίες και υβριδικές μεθόδους. Ο ίδιος παραδέχτηκε: «Βρισκόμαστε σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο από αυτόν που γνώρισε η Γερμανία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο».
Η αισιοδοξία της Επανένωσης δίνει σήμερα τη θέση της σε αβεβαιότητα. Η Γερμανία βιώνει οικονομικές δυσκολίες, κοινωνικές εντάσεις και ένα παγκόσμιο περιβάλλον γεμάτο αστάθεια.
Οι φωνές της κοινωνίας
Στους δρόμους της Γερμανίας, οι πολίτες θυμούνται, συγκρίνουν και κρίνουν.
Ο Μίχαηλ Κ., που έζησε νέος την Πτώση του Τείχους, θυμάται με συγκίνηση: «Ήταν μια ανεπανάληπτη μέρα. Σήμερα όμως η συνοχή έχει χαθεί, ο καθένας σκέφτεται μόνο τον εαυτό του. Στην πολιτική, δεν ακούει κανείς πια και πολλά για εκείνη την εποχή».
Ο Άξελ Ε., επιχειρηματίας, εκτιμά ότι οι αλλαγές ήταν τεράστιες, χωρίς όμως σαφή ισολογισμό,
«Δεν μπορώ να πω αν είναι καλύτερα ή χειρότερα. Οικονομικά, ίσως τώρα να είναι δυσκολότερα. Δεν ξέρω αν φταίει η Επανένωση ή η διεθνής συγκυρία. Σαν άνθρωπος, τότε συγκινήθηκα βαθιά. Σήμερα όμως βλέπω πως οι διαφορές παραμένουν».
Ο Dertef A. είναι ιδιαίτερα επικριτικός: «Γιατί να πληρώνουμε ακόμα το 7% για την Ανατολή; Στο Αμβούργο, για να γίνει μια γέφυρα, πρέπει να δανειστούμε από το Βερολίνο. Αυτό είναι εξοργιστικό. Η Δύση βοήθησε την Ανατολή, αλλά ποιος βοηθά τώρα τη Δύση;».
Ο Olaf K., που έζησε νέος τα γεγονότα στη Λειψία και αργότερα δούλεψε στην Καβάλα, θυμάται: «Εκείνο το βράδυ υπήρχε χαρά, αλλά και αγωνία για το άγνωστο. Ήταν μια εμπειρία που χαράχτηκε στην ψυχή μου. Σήμερα, 35 χρόνια μετά, οι διαφορές Ανατολής-Δύσης παραμένουν. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι μπορούμε να μείνουμε ενωμένοι».
Ένα ανοιχτό στοίχημα
Η Ένωση των Δύο Γερμανιών υπήρξε ένα από τα πιο σπουδαία ιστορικά γεγονότα της Ευρώπης στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Χάρισε ελευθερία, δημιούργησε νέες ευκαιρίες, αλλά και τεράστιες προκλήσεις.
Τριάντα πέντε χρόνια μετά, η Γερμανία παραμένει ισχυρή, αλλά η κοινωνική και οικονομική συνοχή δεν είναι δεδομένη. Οι φωνές των πολιτών αναδεικνύουν πως οι διαφορές Ανατολής και Δύσης δεν έχουν σβήσει, ενώ η νέα διεθνής πραγματικότητα φέρνει νέες ανησυχίες για την ειρήνη και την ασφάλεια.
Η ιστορία δείχνει ότι η Επανένωση δεν ήταν ένα τέλος, αλλά η αρχή μιας διαρκούς πορείας. Μιας πορείας που συνεχίζει να δοκιμάζει την αντοχή της γερμανικής κοινωνίας, την αλληλεγγύη μεταξύ Ανατολής και Δύσης και τον ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη και τον κόσμο.
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ”Πελοπόννησος”