Γράφει ο *Νικόλαος Χατζόβουλος.
Η τεχνολογία στην ασφάλεια μπορεί να λειτουργήσει είτε ως πολλαπλασιαστής ισχύος είτε ως Δούρειος Ίππος, όταν η κακή χρήση της και η απώλεια επιχειρησιακής επαγρύπνησης υπονομεύουν την προστασία κρίσιμων υποδομών. Η άμεση αναγνώριση και αντιμετώπιση του φαινομένου είναι στρατηγική αναγκαιότητα για τη διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας.
Εισαγωγή
Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από μια ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη που αλλάζει συνεχώς τα δεδομένα στον τομέα της ασφάλειας. Από κάμερες υψηλής ευκρίνειας και έξυπνα drones μέχρι προηγμένα συστήματα επικοινωνίας, η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως πανίσχυρος πολλαπλασιαστής ισχύος στα χέρια των επαγγελματιών ασφαλείας. Ωστόσο, η ίδια τεχνολογία μπορεί να εξελιχθεί σε έναν επικίνδυνο «Δούρειο Ίππο», ειδικά όταν εκείνοι που έχουν αναλάβει την προστασία κρίσιμων υποδομών βρίσκονται σε λάθος ψυχολογική κατάσταση, αδιαφορούν ή κάνουν κακή χρήση των τεχνολογικών μέσων.
Η Τεχνολογία ως Πολλαπλασιαστής Ισχύος στην Ασφάλεια
Η τεχνολογία, όταν ενσωματώνεται σωστά στις στρατηγικές ασφάλειας, λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας και επιτήρησης. Όπως σημειώνει ο Smith (2021), η χρήση προηγμένων τεχνολογικών εργαλείων, όπως τα συστήματα κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης (CCTV), οι πλατφόρμες (ΑΙ) ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων (big data analytics) και τα δίκτυα επικοινωνίας υψηλής ταχύτητας, συμβάλλουν αποφασιστικά στην ταχύτερη αναγνώριση απειλών, στην άμεση ανταπόκριση σε περιστατικά, στην ορθότερη διαχείριση κρίσεων μέσω του γρήγορου συντονισμού και της υψηλής ακρίβειας μετάδοσης πληροφορίας σε πραγματικό χρόνο, και στη προληπτική αναγνώριση μοτίβων κινδύνου και εγκληματικότητας. Αυτά τα μέσα, ιδανικά, μειώνουν την εξάρτηση από την ανθρώπινη παρατήρηση και ενισχύουν τις προληπτικές δυνατότητες της ασφάλειας.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από την Ελλάδα αφορά τη δολοφονία του Παναγιώτη Στάθη στο Ψυχικό τον Ιούλιο 2024. Η Ελληνική Αστυνομία αξιοποίησε υλικό από δεκάδες κάμερες ασφαλείας, οι οποίες κατέγραψαν καίρια στοιχεία όπως την άφιξη και διαφυγή του δράστη από το σημείο της δολοφονίας, το δρομολόγιο διαφυγής του και το σημείο ανταλλαγής οχημάτων μεταξύ της μοτοσυκλέτας που ενεπλάκη στη δολοφονία και της προσωπικής του μοτοσυκλέτας. Μέσω συνδυαστικής ανάλυσης των καταγραφών και δεδομένων gps, οι αρχές κατάφεραν να ταυτοποιήσουν τον δράστη και να εξιχνιάσουν το έγκλημα (Καθημερινή, 2024). Το περιστατικό αυτό αποδεικνύει πώς η τεχνολογία, σε συνδυασμό με κατάλληλες διαδικασίες ανάλυσης, μπορεί να προσφέρει καθοριστικές πληροφορίες που οδηγούν σε επιτυχή εξιχνίαση σοβαρών εγκλημάτων.
Σε διεθνές επίπεδο, η τεχνολογία έχει αποδειχθεί κρίσιμη στην αντιτρομοκρατική στρατηγική της INTERPOL μέσω του συστήματος I-24/7, ενός ασφαλούς δικτύου παγκόσμιας διασύνδεσης των αστυνομικών αρχών. Το σύστημα αυτό επιτρέπει την άμεση ανταλλαγή κρίσιμων δεδομένων, όπως βιομετρικά στοιχεία και πληροφορίες υπόπτων, σε πραγματικό χρόνο, ενισχύοντας έτσι τη διεθνή συνεργασία στην πρόληψη και αποτροπή τρομοκρατικών ενεργειών (KEDISA, 2018). Σημαντικά τρομοκρατικά σχέδια αποτράπηκαν έως σήμερα μέσω της άμεσης ενημέρωσης μεταξύ των κρατών-μελών.
Όπως τονίζεται από τους Purpura & Κυριακάκη στο εγχειρίδιο “Security: Το Βασικό Βοήθημα Στελεχών Εγγύτατης Ασφαλείας και Ιδιωτικών Ερευνητών” (2005), η επιτυχής εφαρμογή τεχνολογικών μέσων προϋποθέτει στελέχη με υψηλή επαγγελματική κατάρτιση και πειθαρχία. Η τεχνολογία δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανθρώπινη κρίση· αντιθέτως, απαιτεί προσωπικό που κατανοεί πλήρως τα όρια και τις δυνατότητές της. Η κακή χρήση ή η αδιαφορία για τη σωστή αξιοποίηση των τεχνολογικών μέσων υπονομεύει την ασφάλεια και δημιουργεί “τυφλά σημεία” τα οποία οι επιτήδειοι μπορούν να εκμεταλλευτούν.
Συμπερασματικά, η τεχνολογία αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την ασφάλεια, μόνο όταν πλαισιώνεται από ανθρώπινη ικανότητα, πειθαρχία και διαρκή εκπαίδευση. Χωρίς αυτά τα στοιχεία, ακόμα και τα πιο προηγμένα μέσα μετατρέπονται σε αδύναμο κρίκο στο δίκτυο της προστασίας.
Η Τεχνολογία ως Δούρειος Ίππος στην Ασφάλεια
Αν και η τεχνολογία έχει την ικανότητα να λειτουργεί ως συντελεστής ενίσχυσης της ασφάλειας, μπορεί ταυτόχρονα να εξελιχθεί σε έναν εσωτερικό κίνδυνο όταν χρησιμοποιείται λανθασμένα ή όταν δεν συνοδεύεται από την κατάλληλη ψυχολογική και επιχειρησιακή πειθαρχία. Σε αυτήν την περίπτωση, η τεχνολογία παύει να είναι πολλαπλασιαστής ισχύος και μετατρέπεται σε έναν σύγχρονο Δούρειο Ίππο που αποδυναμώνει τις γραμμές άμυνας ab intra.
Όπως αναφέρει ο Gill (2018), η υπερβολική εξάρτηση, συμπληρώνοντας κατ΄εκτίμηση την πρακτική και ψυχολογική εξάρτηση από τα τεχνολογικά μέσα σε συνδυασμό με την εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας που αυτά δημιουργούν οδηγούν τα στελέχη ασφαλείας σε ψευδαίσθηση ελέγχου. Όταν οι ανθρώπινες δυνατότητες δεσμεύονται μπροστά στην απλή παρακολούθηση οθονών ή στην αλόγιστη χρήση κινητών συσκευών, η φυσική παρατήρηση και η κρίσιμη αντίληψη του χωροχρονικού συνεχές εξασθενούν επικίνδυνα.
Η συνεχής και αδιάληπτη επί μακρόν χρήση των κινητών τηλεφώνων από στελέχη ασφαλείας και αστυνομικούς σε στατικές φυλάξεις (πεζές και εποχούμενες), όπως παρατήρησε ιδίοις όμμασι ο γράφων, το τελευταίο διάστημα στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου. Τα στελέχη παραμένουν επί ώρες καθηλωμένα στις οθόνες των συσκευών τους, αδυνατώντας να επιτελέσουν το πρωταρχικό τους καθήκον το οποίο δεν είναι άλλο από τη διαρκή επιτήρηση και προστασία του χώρου ευθύνης τους.
Η κατάσταση αυτή συνιστά έναν δομικό κίνδυνο για την ασφάλεια, διότι:
- Καθυστερεί ή ακυρώνει την αναγνώριση απειλής.
- Καταρρίπτει τον αποτρεπτικό ρόλο της φυσικής παρουσίας.
- Δημιουργεί επιχειρησιακά κενά.
- Καλλιεργεί εσφαλμένη εκτίμηση κινδύνου.
Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο Ασφάλειας και Προστασίας (Κυριακάκης & Purpura, 2005), η ψυχολογική επαγρύπνηση των στελεχών είναι εξίσου σημαντική με την υλικοτεχνική υποστήριξη. Η απώλεια της επίγνωσης της κατάστασης (situational awareness) καθιστά το προσωπικό ευάλωτο σε αιφνιδιασμό και επιτρέπει την πραγματοποίηση επιθέσεων ακόμη και σε καλά <<θεωρητικά>> προστατευμένους στόχους.
Ένα χαρακτηριστικό διεθνές παράδειγμα αυτού του φαινομένου καταγράφηκε στις επιθέσεις στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών το 2016. Παρόλο που υπήρχαν κάμερες και τεχνολογικά μέσα ασφαλείας, η ανεπαρκής φυσική παρατήρηση και η απουσία επιχειρησιακής ετοιμότητας σε κρίσιμες περιοχές επέτρεψαν στους δράστες να πλησιάσουν και να εκτελέσουν την επίθεση με καταστροφικά αποτελέσματα (Europol, 2017).
Στη χώρα μας, ένα παράδειγμα που αποδεικνύει de facto τις συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι η έκρηξη βόμβας έξω από τα γραφεία της Hellenic Train στη λεωφόρο Συγγρού, στην Αθήνα, στις 11 Απριλίου 2025. Ο εκρηκτικός μηχανισμός είχε τοποθετηθεί σε σακίδιο κλειδωμένο με λουκέτο κοντά στην είσοδο των γραφείων και εξερράγη, παρά τις αστυνομικές δυνάμεις που βρίσκονταν στην περιοχή, μετά από προειδοποιητικό τηλεφώνημα που είχε δώσει χρονικό περιθώριο 35–40 λεπτών για εκκένωση (LiFO, 2025).
Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε η νέα τρομοκρατική οργάνωση “Επαναστατική Ταξική Αυτοάμυνα”. Η οργάνωση είχε κάνει την πρώτη της εμφάνιση τον Φεβρουάριο 2024, όταν είχε αναλάβει την ευθύνη για έκρηξη βόμβας στην οδό Σταδίου, απέναντι από το Υπουργείο Εργασίας στην Αθήνα (in.gr, 2025). Η “Επαναστατική Ταξική Αυτοάμυνα” δηλώνει στις προκηρύξεις της ότι στοχεύει κατά των “δομών του κεφαλαίου και του κράτους” και απορρίπτει κάθε μορφή θεσμικής συμμετοχής. Ο ιδεολογικός της προσανατολισμός είναι βαθιά αντικαπιταλιστικός και αντεξουσιαστικός.
Η επιτυχία τους στο να εκτελέσουν δύο επιθέσεις χωρίς συλλήψεις ή έγκαιρη αποτροπή, αποκαλύπτει, ειδικά στην περίπτωση της Hellenic Train στην οποία υπήρχε 24ωρη παρουσία αστυνομικών στο οικοδομικό τετράγωνο, πώς τα κενά που δημιουργούνται από αποπροσανατολισμένους φύλακες και αστυνομικούς, επιτρέπουν στη νέα γενιά τρομοκρατών να αναπτυχθεί ξανά στην Ελλάδα.
Το φαινόμενο αυτό pro tempore δεν είναι μεμονωμένο ούτε τυχαίο. Αντανακλά δε, μια βαθύτερη και ανησυχητική τάση που εντοπίζεται ολοένα και συχνότερα στο γενικότερο πεδίο της ασφάλειας. Την ψυχολογική απουσία των στελεχών, εξαιτίας της συνεχούς προσκόλλησης σε ηλεκτρονικές συσκευές. Κυρίως smartphones και tablets. Ένα κρίσιμο φαινόμενο που έχει σοβαρές επιχειρησιακές επιπτώσεις και σχετίζεται άμεσα με την απώλεια της επιχειρησιακής αντίληψης του περιβάλλοντος (Loss of Situational Awareness), όπως ορίζει η Endsley (1995).
Η αντίληψη του περιβάλλοντος είναι η ικανότητα του στελέχους να παρακολουθεί ενεργά τις εξελίξεις στον χώρο γύρω του, να αναγνωρίζει απειλές και να προβλέπει την πιθανή εξέλιξή τους. Όταν αυτή η ικανότητα διαταράσσεται, οι κίνδυνοι δεν γίνονται αντιληπτοί έγκαιρα και οι αντιδράσεις καθυστερούν ή είναι εσφαλμένες.
Το φαινόμενο της ψυχολογικής απουσίας, εξαιτίας της υπερβολικής ενασχόλησης με ηλεκτρονικές συσκευές, έχει καταστήσει πολλές φορές τα τεχνολογικά μέσα όχι εργαλεία ενίσχυσης της ασφάλειας, αλλά εργαλεία δημιουργίας ευκαιριών για τους δράστες. Η συνεχής απορρόφηση σε προσωπικές δραστηριότητες (όπως browsing, social media, ανταλλαγή μηνυμάτων) αφήνει ακάλυπτες κρίσιμες ζώνες επιτήρησης και μειώνει δραστικά την αποτρεπτική ισχύ της φυσικής παρουσίας ασφαλείας.
Η διάλυση της φυσικής παρουσίας —που συνδυάζει οπτική επαγρύπνηση, ψυχολογική επαφή με τον χώρο και αποτρεπτική στάση— δίνει το περιθώριο σε οργανώσεις όπως η “Επαναστατική Ταξική Αυτοάμυνα” να σχεδιάζουν, να παρακολουθούν, να προβάρουν, και να εκτελούν τρομοκρατικές επιθέσεις χωρίς ουσιαστικό αντικίνητρο για άμεση αναχαίτιση. Η πρόσφατη έκρηξη της βόμβας έξω από τα γραφεία της Hellenic Train αναδεικνύει με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο το πρόβλημα παρά το προειδοποιητικό τηλεφώνημα και την παρουσία δυνάμεων ασφαλείας στην περιοχή, καθώς εκ τις πράγμασι αποδείχθηκε ότι δεν υπήρξε αποτελεσματική παρατήρηση και αποτροπή, σε ώρες χαμηλής επισκεψιμότητας στο σημείο, γεγονός που κατέληξε σε επιχειρησιακή αποτυχία για την Ελληνική Αστυνομία.
Η κακή χρήση της τεχνολογίας —ιδίως των προσωπικών κινητών τηλεφώνων— σε συνδυασμό με έλλειψη εκπαίδευσης και πειθαρχίας, διαβρώνει τη φυσική παρουσία ασφάλειας και ανοίγει ρωγμές που μπορούν να εκμεταλλευτούν τρομοκράτες ή εγκληματικές οργανώσεις. Η αναγνώριση αυτού του φαινομένου και η άμεση αντιμετώπισή του αποτελεί, σήμερα, ζωτική αναγκαιότητα για την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και την προστασία της κοινωνικής σταθερότητας.
Η αδυναμία των στελεχών ασφαλείας της περιοχής ενδιαφέροντος να ανταποκριθούν ουσιαστικά στο ρόλο τους, λόγω αποπροσανατολισμού συνιστά σήμερα έναν από τους πιο υπόγειους αλλά και πιο επικίνδυνους μηχανισμούς αποσταθεροποίησης της δημόσιας ασφάλειας στην Ελλάδα. Συνεπώς, η τεχνολογία, χωρίς παράλληλη ανθρώπινη εγρήγορση και κατάλληλη εκπαίδευση, μπορεί να λειτουργήσει ως ο σύγχρονος Δούρειος Ίππος που υπονομεύει την ασφάλεια όχι από την επίθεση, αλλά από την εσωτερική διάβρωση των βασικών αρχών επαγρύπνησης.
“Προτροπή για Εμπειρική Επιβεβαίωση: Η Πραγματικότητα της Ελλιπούς Επιτήρησης”
Μέσα από το παρόν άρθρο, καλώ τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, κάθε αρμόδιο φορέα αλλά και οποιονδήποτε πολίτη με ευαισθησία στα ζητήματα δημόσιας ασφάλειας ή επιθυμία να αντικρούσει τα παραπάνω ευρήματα, να προχωρήσει σε μια απλή, πρακτική δοκιμή. Να διασχίσει με συμβατικό όχημα, χωρίς προειδοποίηση, σε κεντρικές περιοχές με στατικές φυλάξεις, παρατηρώντας τα στελέχη ασφαλείας εν ώρα υπηρεσίας.
Η ίδια η καθημερινή πραγματικότητα θα επιβεβαιώσει ή θα διαψεύσει τον ισχυρισμό ότι ένα ανησυχητικά υψηλό ποσοστό των δημόσιων και ιδιωτικών στελεχών παραμένει απορροφημένο σε προσωπικές ηλεκτρονικές συσκευές, αντί να επιτηρεί ενεργά τον χώρο ευθύνης του.
Η ασφάλεια δεν διασφαλίζεται με θεωρητικές διαβεβαιώσεις· δοκιμάζεται και αποδεικνύεται στην πράξη.
Η Φιλοσοφική Προσέγγιση της Ασφάλειας: Ο Φύλακας ως Απειλή και η Διάβρωση των Θεσμών
Η έννοια της ασφάλειας και της φύλαξης δεν είναι σύγχρονη ανακάλυψη· απασχολούσε τους κλασικούς στοχαστές από την αρχαιότητα. Στην Πολιτεία του, ο Πλάτωνας αναλύει εκτενώς την ανάγκη για σωστή επιλογή και αγωγή των «φυλάκων» της πολιτείας. Ο στοχαστής προειδοποιεί ότι αν οι φύλακες δεν είναι κατάλληλοι χαρακτήρες ή αν παραμελήσουν την εκπαίδευσή τους, τότε οι ίδιοι μπορεί να εξελιχθούν σε απειλή για την πολιτεία που έχουν ορκιστεί να προστατεύσουν (Πλάτων, Πολιτεία, 433e–434d).
Όπως ο Πλάτων στην Πολιτεία:
“Φύλακες τοίνυν ἡμῖν αὐτοὶ γενόμενοι εἰς ἑαυτούς, μὴ ἀδικεῖν, μηδὲ ἀδικεῖσθαι, πολὺ ἂν ἡσυχώτεροι εἶεν ἄνθρωποι, καὶ πόλις ἂν αὐτοῖς ἡσυχαίη, ὥσπερ ἄνθρωπος ὑγιής.”
(Πλάτων, Πολιτεία, 433e–434d)
Η αναφορά αυτή υπογραμμίζει διαχρονικά ότι όταν οι φύλακες χάνουν την αυτοπειθαρχία και την αφοσίωση στον ρόλο τους, διαταράσσεται όχι μόνο η προσωπική ισορροπία αλλά και η ειρήνη και η ασφάλεια της ίδιας της πολιτείας. Η τεχνολογία, στα λάθος χέρια ή στη λάθος ψυχολογική κατάσταση, λειτουργεί όχι ως εργαλείο προστασίας αλλά ως μηχανισμός εφησυχασμού και αδράνειας.
Σήμερα, το δίδαγμα αυτό παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Η τεχνολογία, όπως τα έξυπνα συστήματα επιτήρησης, τα κινητά τηλέφωνα και τα κέντρα ελέγχου, είναι απλώς μέσα. Αν τα στελέχη ασφαλείας, οι ιδιωτικοί φύλακες ή οι αστυνομικοί δεν διαθέτουν το κατάλληλο αξιακό και επαγγελματικό υπόβαθρο, η ίδια η τεχνολογία δεν τους προστατεύει από τον κίνδυνο της αδράνειας, της απροσεξίας και, τελικά, της υπονόμευσης της αποστολής τους.
Όπως και στην πλατωνική πολιτεία, ο ρόλος του φύλακα δεν είναι μόνο να “υπάρχει” αλλά να επιτελεί ενεργά το καθήκον του με σωφροσύνη, εγρήγορση και αφοσίωση. Η αποτυχία στη διατήρηση αυτών των αρχών οδηγεί στην εσωτερική φθορά και, κατά συνέπεια, στην αποσταθεροποίηση της ίδιας της κοινωνίας.
Ταυτόχρονα, παρατηρείται ότι δημιουργείται ένας αυξανόμενος κίνδυνος εκδήλωσης στοχευμένων, συμβολικών επιθέσεων, ιδίως σε περιόδους κοινωνικής έντασης όπως η τρέχουσα περίοδος με το θανατηφόρο συμβάν των Τεμπών. Το μοντέλο που φαίνεται να διαμορφώνεται θυμίζει αυτό που περιγράφει ο Θουκυδίδης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο (3.82): μία σταδιακή διάβρωση των θεσμών μέσω της βίας και της κοινωνικής ανισορροπίας.
Όπως γράφει ο Θουκυδίδης στο έργο του:
“Νόμῳ μὲν ἐκεῖνοι πρότερον ἐνόμιζον, ὑστερον δὲ ἔργῳ ἐπεβάλλοντο, ἀξίωμα δὲ ἀσφάλειας μᾶλλον ἢ δικαίου ἤδη ἐνομίζετο· ἐπικρατεῖν τε ἦν καλόν, τὸ δὲ ἀμύνεσθαι ἀναγκαῖον.”
(Θουκυδίδης, Πελοποννησιακός Πόλεμος, 3.82)
Το απόσπασμα αυτό αποτυπώνει τη σταδιακή αποδόμηση των θεσμών, όταν οι άνθρωποι χάνουν την εμπιστοσύνη στο δίκαιο και αναζητούν μόνο την επιβίωση μέσω της ισχύος, τότε η κοινωνία οδηγείται σε αναρχία και αποσταθεροποίηση. Στην Ελλάδα του σήμερα, η υπονόμευση της φύλαξης και της ασφάλειας λόγω αδιαφορίας ή κακής χρήσης της τεχνολογίας ανοίγει διαύλους που μπορούν να εκμεταλλευτούν δυνάμεις αποσταθεροποίησης, όπως φαίνεται από την επανεμφάνιση νέων τρομοκρατικών οργανώσεων.
Η σύγχρονη Ελλάδα, με το παράδειγμα της επίθεσης στην Hellenic Train και την επανεμφάνιση εγχώριας τρομοκρατίας, αποδεικνύει με δραματικό τρόπο ότι τα διδάγματα του Πλάτωνα και του Θουκυδίδη παραμένουν σήμερα πιο επίκαιρα από ποτέ.
Συμπεράσματα
Η παρούσα ανάλυση ανέδειξε ότι, στη σύγχρονη Ελλάδα, η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει είτε ως πολλαπλασιαστής ισχύος για την ασφάλεια είτε ως Δούρειος Ίππος που διευκολύνει την ανάπτυξη απειλών. Η ανεξέλεγκτη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών από στελέχη ασφαλείας και η αδυναμία διατήρησης επιχειρησιακής επαγρύπνησης έχουν ήδη δημιουργήσει κρίσιμα κενά, όπως απέδειξε η επίθεση στα γραφεία της Hellenic Train και η επανεμφάνιση της εγχώριας τρομοκρατίας μέσω της δράσης της οργάνωσης «Επαναστατική Ταξική Αυτοάμυνα».
Η Ελλάδα, ευτυχώς ακόμη, δεν βιώνει μια γενικευμένη κλιμάκωση της τρομοκρατίας, αλλά παρατηρείται αυξημένος κίνδυνος στοχευμένων συμβολικών επιθέσεων σε συνθήκες κοινωνικής έντασης όπως η τρέχουσα. Το φαινόμενο αυτό θυμίζει την ανάλυση του Θουκυδίδη για τη διάβρωση των θεσμών και την άνοδο της βίας σε περιόδους πολιτικής αστάθειας, ενώ η έλλειψη πειθαρχίας στους φύλακες, όπως υπογραμμίζει ο Πλάτων, απειλεί την ίδια τη σταθερότητα της πολιτείας.
Επίσης, με βάση τη θεωρία του Barry Buzan, η ασφάλεια δεν αφορά μόνο στρατιωτικές απειλές, αλλά και την «υπαρξιακή απειλή» κατά της κοινωνικής σταθερότητας και της εσωτερικής τάξης (Buzan, 1991). Η διάβρωση της αποτελεσματικότητας των <<φυλάκων>> μέσω της λανθασμένης χρήσης τεχνολογίας συνιστά μια υπαρξιακή απειλή, καθώς διακυβεύει την ικανότητα του κράτους να προστατεύει τους πολίτες του.
Παράλληλα, σύμφωνα με τον Kenneth Waltz και τη θεωρία του «Structural Realism», τα κράτη επιδιώκουν πρωτίστως την επιβίωσή τους μέσα σε ένα αναρχικό διεθνές σύστημα (Waltz, 1979). Η σταδιακή αποδυνάμωση των εσωτερικών θεσμών ασφάλειας αποστερεί από το κράτος την ικανότητα αυτοπροστασίας, καθιστώντας το πιο ευάλωτο όχι μόνο σε εσωτερικές αλλά και σε εξωτερικές απειλές.
Άρα, μέσα από τον φακό τόσο της θεωρίας του Buzan όσο και του Waltz, γίνεται σαφές ότι η εσωτερική διάβρωση της ασφάλειας που προκαλείται από την κακή χρήση της τεχνολογίας αποτελεί πρόβλημα στρατηγικής σημασίας και όχι απλώς οργανωτικό και ατομικό λάθος.
Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της Σχολής της Κοπεγχάγης, ο Ole Wæver (1995) ανέπτυξε την έννοια της «θεωρίας της ασφάλειας μέσω κοινωνικής κατασκευής» (securitization theory). Σύμφωνα με τον Wæver, η ασφάλεια δεν είναι ένα αντικειμενικό, σταθερό γεγονός, αλλά ένα κοινωνικό φαινόμενο. Ένα ζήτημα καθίσταται θέμα ασφαλείας όταν παρουσιάζεται ρητορικά ως υπαρξιακή απειλή για ένα υποκείμενο (π.χ. το κράτος, την κοινωνία ή μια ομάδα ανθρώπων) και όταν το ακροατήριο αποδέχεται αυτόν τον ισχυρισμό. Όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία, νομιμοποιούνται έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της απειλής (Wæver, 1995).
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η διάβρωση της φυσικής επαγρύπνησης των στελεχών ασφαλείας μέσω της λανθασμένης χρήσης της τεχνολογίας (υπερβολική ενασχόληση με συσκευές) δεν είναι ακόμη ρητά securitized — δηλαδή δεν έχει παρουσιαστεί ευρέως στο δημόσιο λόγο ως υπαρξιακή απειλή για την κοινωνική σταθερότητα. Ωστόσο, με βάση τα περιστατικό όπως η έκρηξη έξω από τα γραφεία της Hellenic Train και την γενικότερη παρατήρηση του γράφοντος, υπάρχει σαφής ανάγκη να αναγνωριστεί η απειλή αυτή και να προωθηθεί η κοινωνική και πολιτική της securitization.
Η θεωρία του Wæver μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι αν δεν υπάρξει συνειδητή πλαισίωση του φαινομένου αυτού ως σοβαρού κινδύνου (με ορατό δημόσιο και πολιτικό διάλογο), τότε τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα (εκπαίδευση, πειθαρχία, θεσμικές αλλαγές) ενδέχεται να μην εφαρμοστούν εγκαίρως.
Κατά συνέπεια και σε συνδυασμό με τις θεωρίες του Buzan και του Waltz, η έννοια της securitization επισημαίνει ότι το πρώτο βήμα για την ανάσχεση της εσωτερικής διάβρωσης της ασφάλειας είναι η συνειδητή αναγνώριση και δημόσια ανακήρυξη της απειλής — έτσι ώστε να δημιουργηθεί το απαραίτητο πολιτικό και κοινωνικό έρεισμα για αποτελεσματική δράση.
Προτάσεις Αντιμετώπισης του Φαινομένου
- Θεσμοθέτηση αυστηρής πολιτικής μετριασμού προσωπικής χρήσης κινητών τηλεφώνων κατά τη διάρκεια υπηρεσίας των στελεχών ασφάλειας.
- Περιοδική εκπαίδευση στη Διατήρηση Επιχειρησιακής Ετοιμότητας και Αντίληψης του Περιβάλλοντος (Situational Awareness).
- Ενίσχυση των εσωτερικών επιθεωρήσεων και αιφνιδιαστικοί έλεγχοι επαγρύπνησης.
- Επαναπροσανατολισμός της κουλτούρας ασφάλειας σε όλα τα επίπεδα.
- Συστηματική αξιοποίηση της τεχνολογίας προς όφελος της ενεργητικής ασφάλειας.
Επίλογος
Η παρούσα ανάλυση καταδεικνύει ότι η τεχνολογία δεν είναι εκ φύσεως ούτε σωτήρας ούτε εχθρός· αποτελεί εργαλείο που ενισχύει είτε την επαγγελματική αρετή είτε τις αδυναμίες όσων τη χειρίζονται. Στη σύγχρονη Ελλάδα, η απώλεια της επιχειρησιακής επαγρύπνησης λόγω κακής χρήσης της τεχνολογίας αναδεικνύεται σε υπαρξιακή απειλή για τη δημόσια ασφάλεια και την κοινωνική σταθερότητα.
Όπως διδάσκει ο Πλάτων στην Πολιτεία, οι φύλακες που αμελούν το καθήκον τους γίνονται οι ίδιοι κίνδυνος για την πολιτεία που ορκίστηκαν να προστατεύουν· ενώ, κατά τον Θουκυδίδη, όταν οι θεσμοί διαβρώνονται, το χάος γίνεται αναπόφευκτο. Παρομοίως, οι αναλύσεις των Buzan, Waltz και Wæver υπενθυμίζουν ότι η εσωτερική αποδυνάμωση ενός κράτους το καθιστά ευάλωτο σε πολλαπλές υπαρξιακές απειλές.
Η αντιμετώπιση της διάβρωσης της φυσικής επαγρύπνησης δεν αποτελεί επιλογή, αλλά στρατηγική αναγκαιότητα. Απαιτείται άμεση αναγνώριση του προβλήματος, ριζική αναδιαμόρφωση της κουλτούρας ασφάλειας και εμπέδωση μιας νέας νοοτροπίας επαγγελματικής πειθαρχίας και ευθύνης.
Σε έναν κόσμο όπου, κατά τη ρεαλιστική θεώρηση του Kenneth Waltz, η επιβίωση των κρατών εξαρτάται κυρίως από την εσωτερική τους ισχύ και ανθεκτικότητα, η φθορά των θεσμών ασφαλείας δεν είναι απλώς ένα οργανωτικό πρόβλημα. Είναι μια στρατηγική απειλή, την οποία η ελληνική κοινωνία καλείται να αντιμετωπίσει άμεσα, αν θέλει να διασφαλίσει τη σταθερότητα και την ελευθερία της.
Η εποχή μας απαιτεί περισσότερους ενεργούς φύλακες και λιγότερους αμέριμνους παρατηρητές. Το μέλλον της ασφάλειας —και της ίδιας της πολιτείας— θα εξαρτηθεί από αυτή την επιλογή.
Η ευθύνη πλέον είναι συλλογική και επιτακτική.
Βιβλιογραφία
Buzan, B., 1991. People, States and Fear: An Agenda for International Security Studies in the Post-Cold War Era. 2nd ed. London: Harvester Wheatsheaf.
Endsley, M.R., 1995. Toward a Theory of Situation Awareness in Dynamic Systems. Human Factors, 37(1), pp.32–64.
Europol, 2017. Changes in Terrorist Attack Patterns in Europe. [online] Available at: https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/changes-in-terrorist-attack-patterns-in-europe.
Gill, M., 2018. Security and Technology: Friends or Foes? Journal of Security Research, 20(3), pp.122–140.
in.gr, 2025. Ποια είναι η Επαναστατική Ταξική Αυτοάμυνα που ανέλαβε την επίθεση στην Hellenic Train. in.gr. [online] Available at: https://www.in.gr/2025/04/13/greece/poia-einai-epanastatiki-taksiki-aytoamyna-pou-anelave-tin-eythyni-gia-tin-epithesi-stin-hellenic-train.
Καθημερινή, 2024. Ψυχικό: Οι κάμερες «δείχνουν» τον δράστη της δολοφονίας. Η Καθημερινή. [online] Available at: https://www.kathimerini.gr/society/563106388/psychiko-oi-kameres-deichnoyn-ton-drasti-tis-dolofonias.
KEDISA, 2018. Η Παγκόσμια Αντιτρομοκρατική Στρατηγική της INTERPOL για το 2016–2020. KEDISA. [online] Available at: https://kedisa.gr/η-παγκόσμια-αντιτρομοκρατική-στρατηγική-της-interpol-για-το-2016-2020/.
Κυριακάκης, Σ. and Purpura, P., 2020. Εγχειρίδιο Ασφάλειας και Προστασίας: Το Βασικό Βοήθημα Στελεχών Εγγύτατης Ασφαλείας και Ιδιωτικών Ερευνητών. Αθήνα: Εκδόσεις Ασφάλεια.
LiFO Newsroom, 2025. Εξερράγη βόμβα στα γραφεία της Hellenic Train. LiFO. [online] Available at: https://www.lifo.gr/now/greece/exerragi-bomba-sta-grafeia-tis-hellenic-train.
Smith, J., 2021. Technology and Public Safety: Enhancing Security Measures through Innovation. Journal of Security Studies, 15(2), pp.45–60.
Stanton, N.A., Salmon, P.M., Walker, G.H. and Jenkins, D.P., 2017. Situation Awareness in Complex Systems: Theory, Measurement and Application to Aviation, Medicine and Defence. Boca Raton: CRC Press.
Waltz, K.N., 1979. Theory of International Politics. Reading, MA: Addison-Wesley.
