Δύο πρόσφυγες που είχαν αναγνωριστεί ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα θα επιστραφούν στη χώρα, μετά από αμετάκλητη απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου της Γερμανίας, το οποίο έκρινε πως δεν υπάρχουν νομικά ή ανθρωπιστικά εμπόδια για την επαναπροώθησή τους.
Πρόκειται για έναν Σομαλό 32 ετών και έναν 34χρονο από τη Λωρίδα της Γάζας, οι οποίοι έφθασαν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας το 2018 και 2017 αντίστοιχα. Παρότι έλαβαν διεθνή προστασία στην Ελλάδα, μετακινήθηκαν στη Γερμανία και υπέβαλαν νέα αίτηση ασύλου, η οποία απορρίφθηκε από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF). Το Δικαστήριο στη Λειψία επικύρωσε την απέλασή τους βάσει του Κανονισμού του Δουβλίνου ΙΙΙ.
Η απόφαση αυτή δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα τελευταία χρόνια, γερμανικά διοικητικά δικαστήρια έχουν επανειλημμένα κρίνει υπέρ της επαναπροώθησης προσφύγων στην Ελλάδα, αρκεί να υπάρχει η διαβεβαίωση ότι οι αιτούντες θα έχουν πρόσβαση σε στέγαση, κοινωνική πρόνοια και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Παραδείγματα:
-
Το 2022, το Διοικητικό Δικαστήριο του Μονάχου αποφάσισε την επαναπροώθηση Σύριου πρόσφυγα στην Ελλάδα, κρίνοντας ότι οι γενικές δυσκολίες στην ένταξη δεν συνιστούν λόγο μη επιστροφής, εφόσον έχει ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγας.
-
Αντίστοιχη απόφαση εξέδωσε το Διοικητικό Δικαστήριο της Κολωνίας το 2021 για Αφγανό υπήκοο που είχε αρχικά αποκτήσει διεθνή προστασία στην Ελλάδα. Το δικαστήριο έκρινε ότι «δεν υπάρχει συστημική ανεπάρκεια» στο ελληνικό σύστημα ασύλου.
-
Το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας ωστόσο είχε παλαιότερα (2017) μπλοκάρει προσωρινά απελάσεις στην Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσης και των σημαντικών ελλείψεων σε υποδομές. Αυτή η στάση έχει πλέον τροποποιηθεί με βάση την πρόοδο που καταγράφεται στις σχετικές ευρωπαϊκές αξιολογήσεις.
Νομικές και πολιτικές προεκτάσεις
Η πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου ενισχύει τη γραμμή εφαρμογής του Κανονισμού του Δουβλίνου, τονίζοντας ότι η επαναπροώθηση σε χώρες πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα είναι νόμιμη, εφόσον πληρούνται τα ελάχιστα κοινωνικά και υλικοτεχνικά κριτήρια φιλοξενίας.
Παρά τις επικρίσεις οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα σχετικά με την κατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, τα γερμανικά δικαστήρια πλέον εμφανίζονται πιο αυστηρά στην εφαρμογή των διαδικασιών επιστροφής, ιδίως όταν ο αρχικός τόπος ασύλου είναι εντός ΕΕ.
ΜΚΟ στη Γερμανία: «Το Δουβλίνο δεν μπορεί να επισκιάζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια»
Η απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου της Γερμανίας να επιτρέψει την επιστροφή προσφύγων στην Ελλάδα πυροδότησε αντιδράσεις τόσο από ανθρωπιστικές οργανώσεις όσο και από πολιτικούς φορείς, που κάνουν λόγο για επικίνδυνο προηγούμενο και παράβλεψη της πραγματικής κατάστασης στο ελληνικό σύστημα ασύλου.
Ο οργανισμός Pro Asyl, μία από τις σημαντικότερες φωνές υπέρ των προσφύγων στη Γερμανία, εξέδωσε αυστηρή ανακοίνωση τονίζοντας ότι:
«Οι πρόσφυγες που επιστρέφουν στην Ελλάδα συχνά καταλήγουν χωρίς πρόσβαση σε στέγαση, κοινωνική πρόνοια ή ιατρική φροντίδα. Η επίκληση του Κανονισμού του Δουβλίνου δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για την παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Ο εκπρόσωπος της Pro Asyl, Κάρλ Κόπ, προειδοποίησε ότι οι αποφάσεις αυτές θέτουν ζωές σε κίνδυνο και ζήτησε από τη γερμανική κυβέρνηση να επανεξετάσει την πρακτική των επαναπροωθήσεων προς την Ελλάδα, επικαλούμενος σχετικές εκθέσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και της Human Rights Watch.
Πολιτικά κόμματα στη Γερμανία
-
Το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) άσκησε επίσης σφοδρή κριτική, με την βουλευτή Κλάρα Γκίβετς να δηλώνει:
«Η Γερμανία δεν μπορεί να αποποιείται των ευθυνών της για τους πρόσφυγες μεταφέροντας τους σε κράτη-μέλη με εξουθενωμένα συστήματα υποδοχής. Χρειάζεται αναθεώρηση του Δουβλίνου και πολιτική ευθύνη από την Ε.Ε.».
-
Από την πλευρά των Πρασίνων (Die Grünen), η ευρωβουλευτής Έρικα Κράουζε σημείωσε ότι οι αποφάσεις αυτές «μπορεί να συμφωνούν με το γράμμα του νόμου, αλλά αγνοούν το πνεύμα του ανθρωπισμού».
Αντιδράσεις στην Ελλάδα
Στην Αθήνα, οργανώσεις όπως η SolidarityNow και η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου τόνισαν ότι παρά τις μεταρρυθμίσεις, οι πραγματικές συνθήκες για πολλούς πρόσφυγες παραμένουν οριακές, με έλλειψη πρόσβασης σε στέγη, ιατρικές υπηρεσίες και ενταξιακά προγράμματα.
«Η απόφαση της Γερμανίας μάς επιστρέφει σε μια επικίνδυνη ευρωπαϊκή κανονικότητα, όπου τα βάρη της προσφυγικής κρίσης φορτώνονται μονομερώς στις χώρες πρώτης γραμμής», δήλωσε η υπεύθυνη νομικών της HumanRights360, Μαρία Παπαδάκη.
Από το πολιτικό φάσμα, ο ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε την εξέλιξη «ένδειξη της αποτυχίας της ΕΕ να προχωρήσει σε δίκαιη αναθεώρηση του Συμφώνου Μετανάστευσης», ενώ το ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ τόνισε την ανάγκη για «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στην πράξη, όχι στην ευθύνη αποθήκευσης ψυχών».
Αντίθετα, εκπρόσωποι της κυβέρνησης σχολίασαν πως η απόφαση επιβεβαιώνει την πρόοδο της Ελλάδας στο προσφυγικό και την ομαλοποίηση της κατάστασης υποδοχής, ειδικά μετά την αναδιοργάνωση των δομών και την έμφαση στην ενσωμάτωση.
Συγκριτικά στοιχεία και ευρωπαϊκά δεδομένα για τις επαναπροωθήσεις βάσει του κανονισμού του Δουβλίνου.
Η απόφαση του γερμανικού Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού του Δουβλίνου III, ο οποίος ορίζει ότι η χώρα πρώτης εισόδου ενός αιτούντος άσυλο στην Ε.Ε. είναι υπεύθυνη για την εξέταση της αίτησης.
Στοιχεία Eurostat και EASO:
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (2023):
-
-
Περίπου 17.000 αιτήσεις επανεισδοχής προσφύγων στην Ελλάδα υποβλήθηκαν από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
-
Η Γερμανία ήταν η χώρα με τις περισσότερες αιτήσεις (περίπου 8.500).
-
Λιγότερο από 10% των υποθέσεων οδήγησαν τελικά σε επιστροφή, κυρίως λόγω πρακτικών και νομικών εμποδίων.
-
Αναστολές επαναπροωθήσεων στην πράξη
Παρά τις προβλέψεις του Κανονισμού, αρκετά εθνικά δικαστήρια σε κράτη-μέλη έχουν κατά καιρούς αναστείλει ή ακυρώσει επιστροφές στην Ελλάδα, κρίνοντας ότι οι συνθήκες υποδοχής παραβιάζουν το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), δηλαδή την απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης.
🔹 Χαρακτηριστικές αποφάσεις:
-
Δικαστήρια στη Γαλλία (2021), το Διοικητικό Δικαστήριο του Παρισιού ανέστειλε σειρά επιστροφών προς την Ελλάδα, επικαλούμενο την έλλειψη στέγασης και πρόνοιας.
-
Ολλανδικά Δικαστήρια (2022) ανέφεραν ότι οι αιτούντες «κινδυνεύουν με εγκατάλειψη και ακραία φτώχεια» αν επιστραφούν στην Ελλάδα.
Αναφορές διεθνών οργανισμών
-
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) σε έκθεσή της (2023) διαπιστώνει ότι πολλοί αναγνωρισμένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα παραμένουν χωρίς πρόσβαση σε επιδόματα, στέγη ή κοινωνική υποστήριξη, ιδίως μετά τη λήξη των ευρωπαϊκών χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ESTIA και HELIOS.
-
Η Human Rights Watch (2022) κατέγραψε μαρτυρίες επαναπροωθημένων προσφύγων στη Λέσβο και στην ενδοχώρα, όπου αναφέρθηκε απουσία φροντίδας για ευάλωτες ομάδες, όπως άτομα με αναπηρία ή ψυχική νόσο.
Τι προκύπτει: Πέρα από τη νομική ερμηνεία, η πολιτική ευθύνη παραμένει
Η τάση επαναφοράς των επιστροφών προς την Ελλάδα, ιδίως μετά την επαναλειτουργία και «ευρωπαϊκοποίηση» πολλών δομών, δεν είναι απαλλαγμένη αμφιλεγόμενων στοιχείων. Παρότι κάποιες αποφάσεις, όπως η πρόσφατη γερμανική, επικαλούνται ότι «δεν υφίσταται πλέον συστημική αποτυχία υποδοχής», πολλές πρακτικές εκθέσεις και το χαμηλό ποσοστό επιτυχών επανεισδοχών δείχνουν ότι η πραγματικότητα στο έδαφος παραμένει εύθραυστη και άνιση.
Πίνακας: Αιτήσεις και επαναπροωθήσεις προσφύγων προς την Ελλάδα (Δουβλίνο ΙΙΙ)
Κάντε εγγραφή στο ενημερωτικό μας δελτίο.
