Τα κόλλυβα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της ορθόδοξης παράδοσης που συνδέονται με τα μνημόσυνα και τα Ψυχοσάββατα.
Πρόκειται για βρασμένο σιτάρι, που συνοδεύεται συνήθως με ξηρούς καρπούς, ρόδι, σταφίδες, ζάχαρη και κανέλα. Όμως, πίσω από αυτό το έθιμο κρύβεται ένας βαθύς θεολογικός συμβολισμός που συνδέει το σιτάρι με τον άνθρωπο, τη ζωή, τον θάνατο και την ανάσταση των νεκρών.
Το σιτάρι ως σύμβολο της ζωής και της ανάστασης
Στην Αγία Γραφή, ο ίδιος ο Χριστός παρομοιάζει το σώμα με τον σπόρο του σιταριού:
«Εάν ο σπόρος του σιταριού δεν πέσει στη γη και δεν πεθάνει, μένει μόνος· αν όμως πεθάνει, φέρνει πολύ καρπό» (Κατά Ιωάννην, κεφ. 12).
Αντίστοιχα, ο Απόστολος Παύλος στην Α’ προς Κορινθίους επιστολή αναφέρει:
«Αυτό που σπέρνεις δεν ζωογονείται, εάν πρώτα δεν πεθάνει».
Με τον τρόπο αυτό, η Εκκλησία μας θέλει να δείξει πως όπως ο σπόρος θάβεται στη γη, αποσυντίθεται και στη συνέχεια βλασταίνει με νέα μορφή, έτσι και το ανθρώπινο σώμα: θάβεται, φθείρεται, αλλά με τη δύναμη του Θεού θα αναστηθεί με νέο, άφθαρτο σώμα κατά τη Δευτέρα Παρουσία.
Γιατί τα κόλλυβα συνδέονται με τα μνημόσυνα
Το σιτάρι επιλέγεται όχι τυχαία, αλλά γιατί είναι ο μόνος καρπός που εκφράζει με σαφήνεια την έννοια του θανάτου και της ανάστασης. Όταν οι πιστοί τρώμε κόλλυβα στα μνημόσυνα, δεν πρόκειται απλώς για μια γλυκιά προσφορά, αλλά για μια υπενθύμιση της πίστης μας στην αιώνια ζωή και την κοινή ανάσταση.
Η φράση «αιωνία η μνήμη», που ψάλλεται τρεις φορές στο τέλος κάθε μνημοσύνου, αποτελεί δέηση ώστε ο εκλιπών να μην λησμονηθεί ποτέ, ακόμη κι όταν δεν θα υπάρχει κανείς από τους συγγενείς του για να τελέσει μνημόσυνα. Είναι μια προσευχή για να τον μνημονεύει αιώνια ο Θεός.
