Η σημερινή ημέρα αποτελεί μια ξεχωριστή εορτή για την Ορθοδοξία, καθώς, παρά το κατανυκτικό κλίμα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τιμάται λαμπρά η αναστήλωση των ιερών εικόνων.
Το κορυφαίο αυτό γεγονός της εκκλησιαστικής ιστορίας έλαβε χώρα το 843 μ.Χ. στο Βυζάντιο, με πρωταγωνιστική συμβολή της αυτοκράτειρας και μετέπειτα αγίας Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Θεοφίλου (840-843 μ.Χ.).
Η εικονομαχία υπήρξε μία από τις πλέον ταραχώδεις περιόδους της Εκκλησίας μας, διαρκώντας πάνω από εκατό χρόνια. Το 726 μ.Χ., ο αυτοκράτωρ Λέων Γ’ ο Ίσαυρος (717-741 μ.Χ.) επιχείρησε ριζικές μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων και η απαγόρευση της προσκύνησης των ιερών εικόνων. Θεωρούσε πως ορισμένες υπερβολές της λαϊκής ευσέβειας οδηγούσαν στην ειδωλολατρία. Ωστόσο, οι απόψεις του επηρεάστηκαν βαθύτατα από την ανεικονική ιουδαϊκή και ισλαμική παράδοση.
Αυτή η απόφαση δίχασε την αυτοκρατορία σε εικονομάχους και εικονολάτρες, οδηγώντας σε σφοδρές συγκρούσεις και διώξεις. Οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας υπερασπίστηκαν την ορθόδοξη πίστη, με αποκορύφωμα τη Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο το 787 μ.Χ., η οποία διακήρυξε την οφειλόμενη τιμή στις ιερές εικόνες, αποσαφηνίζοντας σημαντικές θεολογικές έννοιες. Με την αναστήλωση των εικόνων το 843 μ.Χ., επιτεύχθηκε η οριστική νίκη της Ορθοδοξίας επί της εικονομαχίας.
Η Εκκλησία μας διδάσκει ότι οι εικόνες δεν είναι αντικείμενα λατρείας, αλλά μέσο τιμής των εικονιζόμενων προσώπων. Ο Μέγας Βασίλειος διακήρυξε πως «η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει» (P.G. 32,149), δηλαδή η τιμή της εικόνας μεταβαίνει στο εικονιζόμενο πρόσωπο. Ομοίως, ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός εξήγησε ότι η προσκύνηση των εικόνων δεν αφορά την ύλη, αλλά εκείνους που απεικονίζονται.
Η εικονογραφία κατέχει εξέχουσα θέση στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας, καθώς βοηθά τους πιστούς να ανυψωθούν πνευματικά. Το 843 μ.Χ., η ευσεβής αυτοκράτειρα Θεοδώρα, ως επίτροπος του ανήλικου γιου της, Μιχαήλ Γ’, ανέλαβε πρωτοβουλία για την αποκατάσταση της τιμής των ιερών εικόνων και τη διαφύλαξη της Ορθοδοξίας.
Έκτοτε, η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι αφιερωμένη στον θρίαμβο της Ορθοδοξίας, υπενθυμίζοντας ότι ο πνευματικός αγώνας πρέπει να συνοδεύεται από την ορθή πίστη. Η σωτηρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αλήθεια της πίστεως, και μόνο αυτή οδηγεί στη θέωση.
Εορτολόγιο: Λέανδρος, Μάριος, Λωξάνδρα, Λωξάντρα, Ρωξάνη, Ρωξάνα, Ορθοδόξης, Δόξης, Δοξάκης, Ορθοδοξία, Δόξα, Ορθούλα, Άξιος, Άξια.
Ἀπολυτίκιον (Ήχος β’): Την άχραντον εικόνα σου προσκυνούμεν αγαθέ, Αιτούμενοι συγχώρεσιν των πταισμάτων ημών βουλήσει γαρ ηυδόκησας ανελθείν εν τω Σταυρώ ίνα ρύση ους έπλασες εκ της δουλείας του εχθρού όθεν ευχαρίστως βοώμεν, χαράς επλήρωσας τα πάντα ο σωτήρ ημών ο παραγενόμενος εις το σώσαι τον κόσμον.
