Της Μαίρης Μάκρα
(Ο Βελλερεφόντης, ως αρχετυπική μορφή, αντιπροσωπεύει τον ήρωα που ξεκινά με ορμή και θεϊκό όραμα, αλλά κινδυνεύει να χαθεί μέσα στην επιδίωξή του για τη δόξα).
ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Η δυνατή ψυχική λειτουργία της Φαντασίας να μεταμορφωθεί σε Όραμα Ψυχής, για να επιτευχθεί ένα σπουδαίο έργο.
ΑΔΥΝΑΜΙΑ ή “ΑΜΑΡΤΙΑ”: Η Φαντασία εκτρέπεται. Παρασύρεται από γήινους πόθους. Η Τάση για Κυριαρχία γίνεται διαστροφική και οδηγεί στην Έπαρση.
Ο μύθος
Ο Βελλερεφόντης ήταν σπουδαίος ήρωας, γιος του βασιλιά της Κορίνθου, Γλαύκου, και της Ευρυμέδης – ή, κατά άλλους, της Ευρυνόμης και του Ποσειδώνα. Άθελά του σκότωσε τον αδελφό του και για τον λόγο αυτό εξορίστηκε στην αυλή του βασιλιά του Άργους, Προίτου.
Η γυναίκα του Προίτου τον ερωτεύτηκε παράφορα. Εκείνος όμως, σεβόμενος τον βασιλιά, δεν ανταποκρίθηκε στον πόθο της. Πληγωμένη και θυμωμένη, η βασίλισσα τον συκοφάντησε κατηγορώντας τον πως επιχείρησε να την κακοποιήσει. Ο Προίτος οργίστηκε, αλλά δεν θέλησε να τον σκοτώσει ο ίδιος. Έστειλε τον Βελλερεφόντη στον πεθερό του, Ιοβάτη, βασιλιά της Λυκίας, συνοδεύοντας τον με ένα σφραγισμένο γράμμα που ζητούσε τον θάνατό του.
Ο Ιοβάτης υποδέχθηκε τον νεαρό ήρωα με τιμές και προσφορές. Για εννέα ημέρες τον φιλοξενούσε με γιορτές και πλούσια γεύματα. Μόλις την ένατη μέρα διάβασε το γράμμα. Δεν μπορούσε να σκοτώσει τον φιλοξενούμενο του, διότι θα παραβίαζε τον ιερό νόμο της φιλοξενίας και θα προκαλούσε την οργή των θεών. Γι’ αυτό του ανέθεσε άθλους, ελπίζοντας πως θα σκοτωθεί κατά την εκτέλεσή τους.
– Πρώτα, του ζήτησε να σκοτώσει τη Χίμαιρα, ένα τρομακτικό τέρας με κεφάλι λιονταριού, σώμα και κεφάλι γίδας και ουρά που κατέληγε σε φίδι.
– Έπειτα, του ανέθεσε την εξολόθρευση της άγριας φυλής των Σολύμων. Η μάχη που ακολούθησε ήταν σφοδρή, αλλά ο Βελλερεφόντης βγήκε νικητής.
– Στη συνέχεια, έπρεπε να πολεμήσει τις Αμαζόνες, και κατάφερε να τις νικήσει.
– Τέλος, ο Ιοβάτης του έστησε παγίδα: του επιτέθηκαν οι γενναιότεροι πολεμιστές της Λυκίας, όμως κι αυτή τη φορά ο ήρωας τους κατέστρεψε όλους.
Μπροστά στα μεγάλα του κατορθώματα, ο Ιοβάτης αναγνώρισε την ηρωική του φύση. Του έδωσε για γυναίκα την κόρη του, Φιλονόη, και του παραχώρησε το μισό βασίλειο.
Καθοριστικός σύμμαχος του Βελλερεφόντη υπήρξε ο Πήγασος, το φτερωτό άλογο, το οποίο κατάφερε να δαμάσει με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς.
Όμως, ύστερα από τόσες νίκες και δόξες, ο ήρωας παρασύρθηκε από έπαρση. Θέλησε να ανέβει καβάλα στον Πήγασο στον Όλυμπο, για να συγκατοικήσει με τους θεούς. Η Ύβρις του προκάλεσε την οργή του Δία, ο οποίος έριξε κεραυνό και τον κατακεραύνωσε. Ο Πήγασος τον έριξε στη γη και επέστρεψε μόνος στον Όλυμπο.
Έτσι, ο Βελλερεφόντης είχε την ίδια τραγική κατάληξη με άλλους ήρωες που επιχείρησαν να φτάσουν-λόγω Ματαιοδοξίας- τη θεϊκή σφαίρα: τον Ίκαρο και τον Φαέθοντα.
***
*ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ-Γενικά:
Ο ήρωας Βελλερεφόντης – ή αλλιώς, ο άνθρωπος που φέρει την ψυχοσύνθεση του Βελλερεφόντη – καλείται να αγωνιστεί ενάντια σε ένα εσωτερικό “Τέρας”: την έξαρση της Διάνοιας, που τον οδηγεί να πιστεύει πως είναι ανώτερος ακόμη κι από τους ίδιους τους νόμους.
Έχει παραμερίσει την πνευματική του πλευρά, στην οποία κατοικούν οι αρετές και οι αξίες.
ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΩΝ
*«Είναι σπουδαίος ήρωας»:
→ Πρόκειται για άτομο με εξαιρετικά ιδιαίτερες ικανότητες, ικανό για μεγάλα επιτεύγματα. Αρκεί να λειτουργεί σε αρμονία με την πνευματική του φύση – δηλαδή, με τις εσωτερικές του Δυνάμεις και Αρετές.
*«Είναι γιος του Ποσειδώνα»:
→ Έχει μέσα του τον “σπόρο” της υλικής Διαστροφής, δηλαδή τη Ματαιοδοξία. Πρόκειται για την εγγενή τάση να θέλει να ξεχωρίζει και να κυριαρχεί, όχι μέσα από ενάρετη πράξη, αλλά παραμερίζοντας αξίες και ηθική.
Η Κυριαρχική του Δύναμη, που θα μπορούσε να είναι χαρισματική, εκδηλώνεται διαστρεβλωμένα. Αυτό ακριβώς δηλώνει ο όρος «διαστροφή»: η υποβάθμιση μιας ικανότητας, που καταλήγει να υποβαθμίζει και τον άνθρωπο που την κακοποιεί.
*«Από σεβασμό προς τον βασιλιά Προίτο, δεν δέχεται τις ερωτικές προτάσεις της γυναίκας του»:
→ Ο άνθρωπος αυτός έχει μέσα του Αρετές. Ο Σεβασμός «φυτρώνει» μόνο σε ψυχές με αγνότητα και ήθος.
*«Εκείνη τον συκοφαντεί και ανοίγει ο δρόμος των δυσκολιών»:
→ Ο δρόμος του προικισμένου ανθρώπου – του “ανθρώπου-Βελλερεφόντη” – θα είναι στρωμένος με σκευωρίες και δοκιμασίες. Θα παρασυρθεί από εξωτερικές προκλήσεις πέρα από το λογικό μέτρο. Ήδη διαφαίνεται η εσωτερική του “διαστροφή”, που εκδηλώνεται ως τάση για κυριαρχία.
Παρασύρεται έτσι σε παράτολμες κατακτήσεις, για να επιβάλει τον εαυτό του.
*«Πρέπει να σκοτώσει τη Χίμαιρα, το τέρας που λυμαίνεται τη χώρα και έχει τρία κεφάλια»:
→ Η Χίμαιρα συμβολίζει την έξαρση της Ματαιοδοξίας και των πόθων. Οι ιδιαίτερες δυνάμεις του χρησιμοποιούνται όχι για Υψηλούς Σκοπούς, αλλά για την ικανοποίηση υλιστικών επιθυμιών, που εκφράζονται από τα τρία της κεφάλια:
1-Κεφάλι λιονταριού = Η Κοινωνική Κυριαρχία. Ποθεί με πάθος να αναρριχηθεί στην κοινωνική κλίμακα, με κάθε κόστος. Γι’ αυτό συγκρούεται με ισχυρούς, εξουσιαστές και αρχομανείς.
(Στον μύθο, αυτό αποδίδεται με τις μάχες του ενάντια σε σκληρούς πολεμιστές, άγριες φυλές και τις κυριαρχικές Αμαζόνες.)
2-Κεφάλι τράγου = Η Σεξουαλική Υπερβολή έως Διαστροφή. Οι πόθοι τον καταβροχθίζουν, όπως η Χίμαιρα καταβρόχθιζε ανθρώπους.
Είναι συχνό το παράδειγμα χαρισματικών ατόμων που καταστρέφονται από τις ανεξέλεγκτες σεξουαλικές τους παρορμήσεις.
3-Κεφάλι φιδιού = Η Ματαιοδοξία. Θέλει να φαίνεται, να ξεχωρίζει. Η λειτουργία του καθορίζεται από την “Χωριστικότητα”: το «Εγώ» απέναντι στους «άλλους».
Πιστεύει ότι είναι ανώτερος και αλάνθαστος, πράγμα που συνιστά ύβρι προς την κοσμική ισορροπία.
*«Η θεά Αθηνά τον βοηθά να δαμάσει τον Πήγασο, το φτερωτό άλογο»:
→ Μόνο με τη στροφή στην πνευματική του φύση θα μπορέσει να τιθασεύσει τους ορμητικούς του πόθους.
Ο άνθρωπος-Βελλερεφόντης καλείται να θέσει ως προτεραιότητα την ψυχική του εξέλιξη, με καθοδήγηση ανώτερη και πνευματική. Τότε, με Μαχητικότητα, θα υπηρετήσει Υψηλούς Στόχους, που θα προάγουν το κοινό Καλό και όχι τη προσωπική του προβολή.
*«Καβαλικεύει τον Πήγασο»:
→ Μέσω της πνευματικής του ανύψωσης, μετουσιώνει την ορμητική Φαντασία σε Υψηλή Έμπνευση.
Αυτό γίνεται μόνο όταν ο άνθρωπος λειτουργεί με την Αγνότητα της Ψυχής του, και όχι κάτω από την επιρροή των κατώτερων ενστίκτων.
*«Ο Βελλεροφόντης θέλει να κατακτήσει τον Όλυμπο»:
→ Μετά την πρώτη πνευματική ανάταση, έρχεται το πισωγύρισμα: η πτώση στις προηγούμενες, εγωκεντρικές του συμπεριφορές.
Ο “άνθρωπος-Βελλερεφόντης” δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Δεν μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον γήινο και στον πνευματικό κόσμο.
Έτσι, μεθά από τις ικανότητές του, νιώθει ανώτερος και από τους ίδιους τους Θεούς.
Έχει “θεοποιήσει” το μυαλό του και η Ματαιοδοξία του παίρνει τη μορφή της πιο επικίνδυνης διαστροφής της Κυριαρχίας:-«Τη θρασύτατή της μορφή» (Paul Diel)
*«Γκρεμίζεται στα Τάρταρα»:
→ Η Τιμωρία ακολουθεί. Όχι ως θεϊκή εκδίκηση, αλλά ως αποτέλεσμα της εσωτερικής ανισορροπίας.
Η Έπαρση οδηγεί σε ψυχική κατάρρευση, ακόμη και παραλογισμό.
Ο “άνθρωπος-Βελλερεφόντης” χάνει την επαφή με την πραγματικότητα, και η ίδια του η φαντασίωση τον αποδιοργανώνει.
***
*ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: “Ο Καθρέφτης της Έπαρσης”
-Υλικά: Καθρέφτης, χαρτί, στυλό
-Βήματα: Κοίταξε τον εαυτό σου για 2-3 λεπτά σιωπηλά σε έναν καθρέφτη. Παρατήρησε τα συναισθήματα που αναδύονται όταν εστιάζεις στο βλέμμα σου.
-Αυτοπαρατήρηση: Πάρε ένα χαρτί και απάντησε αυθόρμητα στις εξής ερωτήσεις:
.Πότε τελευταία φορά αισθάνθηκα πως «είμαι ανώτερος/η από τους άλλους»;
.Σε ποιο τομέα της ζωής μου επιδιώκω να ξεχωρίσω με τρόπο που ίσως παρακάμπτει τις αξίες μου;
.Ποια δύναμή μου έχω διαστρέψει ή υπερτονίσει, χάνοντας την ισορροπία;
*Αυτοπαρατήρηση: Κλείσε τα μάτια και οραματίσου τον εαυτό σου να καβαλικεύει έναν Πήγασο — όχι για να ξεχωρίσει, αλλά για να υπηρετήσει έναν υψηλότερο σκοπό. Ρώτησε:
-Ποιο θα ήταν ένα ανώτερο όραμα, για το οποίο αξίζει να δαμάσω τους πόθους μου και να μετατρέψω τη δύναμή μου σε δημιουργική προσφορά;
– Τελικά, γράψε ένα σύντομο απόσπασμα-υπόσχεση στον εαυτό σου, ξεκινώντας με τη φράση:
«Θα χρησιμοποιώ τις δυνάμεις μου για…»
Κοίταξέ το συχνά.
ΑΠΟΦΘΕΓΜΑ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ:
«Η φαντασία που υπηρετεί την ψυχή οδηγεί σε Έργο. Η φαντασία που υπηρετεί την έπαρση οδηγεί στην Πτώση».
