Ο Κρόνος δεν είναι ο μόνος δακτυλιοειδής πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα, αλλά αυτή η ζώνη πάγου και σκόνης που τον περιβάλλει και σχηματίζει τον δακτύλιό του είναι μακράν η πιο εντυπωσιακή.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε χθες Πέμπτη, δίνει πλέον μια νέα εξήγηση για το πώς και πότε σχηματίστηκαν αυτοί οι περίφημοι δακτύλιοι του Κρόνου, δίνοντας λύση σε ένα μυστήριο που παιδεύει τους αστρονόμους από τότε που ο Γαλιλαίος κράτησε το τηλεσκόπιό του και παρατήρησε για πρώτη φορά τον πλανήτη, πίσω στα 1610.
Οι δακτύλιοι του Κρόνου σχηματίστηκαν πριν από 100 εκατομμύρια έως 200 εκατομμύρια χρόνια, όταν ένα από τα φεγγάρια (δορυφόροι ) του Κρόνου, που πετάχτηκε εκτός πορείας από ένα άλλο φεγγάρι, (διαστημική καραμπόλα;) βρέθηκε πολύ κοντά στον πλανήτη και διαλύθηκε από τις βαρυτικές του δυνάμεις.
Ομως τα συντρίμμια από το φεγγάρι αυτό, το οποίο οι ερευνητές ονόμασαν Χρυσαλλίδα, συνέχισαν να περιφέρονται γύρω από τον Κρόνο και με την πάροδο του χρόνου ισοπεδώθηκαν και απέκτησαν τη μορφή του δίσκου σωματιδίων που είναι εντυπωσιακά ορατός σήμερα, σύμφωνα με τα νέα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν χθες Πέμπτη στο περιοδικό Science.
Οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν πάχος μόλις 10 μέτρα σε κάποια σημεία μέρη, αλλά εκτείνονται σε μία διάμετρο περίπου 274.000 χιλιομέυτρων. Ο Δίας, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν επίσης δακτυλίους, αλλά είναι μικρότεροι, πιο σκούροι και πιο αχνοί.
Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι δακτύλιοι του Κρόνου σχηματίστηκαν πριν από περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά πρόσφατες παρατηρήσεις θέτουν υπό αμφισβήτηση αυτή την ιδέα.
Η νέα έρευνα αντιπροσωπεύει «ένα εντελώς νέο σενάριο που μπορεί να λύσει οριστικά την ηλικία των δακτυλίων», δηλώνει η Δρ Maryame El Moutamid, αστρονόμος του Πανεπιστημίου Cornell.
Αποκαλυπτήρια και για την κλίση του πλανήτη
Πέραν της εξήγησης του πώς και πότε μπορεί να σχηματίστηκαν οι δακτύλιοι, το σενάριο του συντεθλιμμένου φεγγαριού, μάς προσφέρει μια εξήγηση και για την αινιγματική κλίση του Κρόνου, που οπως και η Γη αλλά πολύ πιο έντονα, περιστρέφεται σε σημαντική γωνία σε σχέση με τον άξονα στον οποίο περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο.
Ετσι, η νέα ανακάλυψη «συνδέει δύο γρίφους που προηγουμένως είχαν αντιμετωπιστεί ως ξεχωριστοί», δηλώνει για τις ανακαλύψεις ο δρ Φράνσις Νίμο, καθηγητής πλανητικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Κρουζ και συν-συγγραφέας της μελέτης. «Αποδεικνύεται ότι δακτύλιοι και κλίση μπορούν να εξηγήθούν αμφότερα από μια ενιαία εκδοχή».
Τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα
Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι δακτύλιοι του Κρόνου σχηματίστηκαν πριν από περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν το ισχυρό βαρυτικό πεδίο του νεαρού πλανήτη αιχμαλώτισε διερχόμενους κομήτες και αστεροειδείς και τους ισοπέδωνε αργά σε δακτυλίους.
Όμως παρατηρήσεις από τρεις αποστολές της Εθνικής Αεροναυτικής και Διαστημικής Διοίκησης (το Voyager 1 και το 2 στη δεκαετία του 1980 και το Cassini μεταξύ 2004 και 2017) έθεσαν εν αμφιβόλω αυτή την ιδέα.
The Cassini spacecraft took this haunting photo of Saturn #OTD in 2006. Even from over a billion kilometers away, Earth is visible between the planet's outer rings!
Read more about the Cassini mission which ended 5 years ago today on Sept 15, 2017: https://t.co/rKpURAwocD pic.twitter.com/ao9Pzzd6Ig
— NASA History Office (@NASAhistory) September 15, 2022
Οι παρατηρήσεις αποκάλυψαν ότι η μάζα και η σύνθεση των δακτυλίων ήταν πολύ νεότερες από ό, τι πιστευόταν έως τότε.
«Αν ο δακτύλιος δεν ήταν τόσο παλιός, τότε ήταν αποτέλεσμα της διάλυσης ενός σώματος, όπως ένας μεγάλος κομήτης ή ένα φεγγάρι, που συνέβη πολύ αργότερα», δήλωσε για τους δακτυλίους ο Δρ Jack Wisdom, καθηγητής πλανητικής επιστήμης στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης και επικεφαλής συγγραφέας της νέας έρευνας. Αλλά το να καταλάβεις τι είδους αντικείμενο –και πώς ακριβώς διαλύθηκε για να σχηματίσει τα δαχτυλίδια– αποδείχθηκε δύσκολος γρίφος αιώνων.
Η λύση ήρθε όταν η ανάλυση των δεδομένων του Cassini από την ερευνητική του ομάδα ανέτρεψε μακροχρόνιες δοξασίες σχετικά με τις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ του Κρόνου, των φεγγαριών του και του κοντινού πλανήτη Ποσειδώνα.
Οι επιστήμονες είχαν σκεφτεί ότι ο Κρόνος και ο Ποσειδώνας ήταν σε συντονισμό, που σημαίνει ότι αλληλεπιδρούσαν βαρυτικά. Αλλά η ανάλυση έδειξε ότι αυτό ίσχυε μεν κάποτε, αλλά όχι για πάντα, υποδηλώνοντας ότι ένα μικρό φεγγάρι πρέπει να διέκοψε τον συντονισμό όταν οι βαρυτικές δυνάμεις που ασκήθηκαν από ένα άλλο φεγγάρι, τον Τιτάνα, το έστειλαν σπειροειδώς προς τον Κρόνο.
Δεν είναι όλοι πεπεισμένοι ότι το ζήτημα των δακτυλίων του Κρόνου και της κλίσης του έχει οριστικά επιλυθεί.
Ο Τζακ Λισσάουερ, πλανητικός επιστήμονας στο Ερευνητικό Κέντρο Έιμς της NASA στη Σίλικον Βάλεϊ της Καλιφόρνια, δηλώνει ότι το νέο σενάριο «έχει πολλά στοιχεία που το στηρίζουν» αλλά θεωρεί ότι είναι δύσκολο να επαληθευτεί η πολύπλοκη σειρά ουράνιων γεγονότων στα οποία βασίζεται.
Η επιστημονική κοινότητα πρέπει να αφιερώσει χρόνο στην ανασκόπηση της νέας έρευνας, δήλωσε ο Matthew Tiscareno, ερευνητής πλανητικών δακτυλίων στο Ινστιτούτο SETI στο Mountain View της Καλιφόρνια. Αλλά ο Δρ Tiscareno χαρακτήρισε το σενάριο αγνοούμενου φεγγαριού «μια συναρπαστική νέα ιδέα που πιθανότατα μας φέρνει πιο κοντά στην επίλυση αρκετών αλληλένδετων μυστηρίων του Κρόνο».
