Τι είναι η ζώνη Σένγκεν;
Ο χώρος Σένγκεν αποτελεί έναν από τους κύριους πυλώνες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η κατάργηση των συνοριακών ελέγχων άρχισε το 1995, δίνοντας στους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και άρα τη δυνατότητα διαμονής, σπουδών, εργασίας και συνταξιοδότησης οπουδήποτε στην ΕΕ. Οι τουρίστες και οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να επωφεληθούν από τα δικαιώματα αυτά.
Τα κράτη της ζώνης Σένγκεν
Η ζώνη του Σένγκεν περιλαμβάνει 26 χώρες, 22 χώρες της ΕΕ και τέσσερις εκτός της ΕΕ: την Ισλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία και το Λιχτενστάιν.
Στη ζώνη Σένγκεν περιλαμβάνονται όλες οι χώρες της ΕΕ εκτός από πέντε: η Ιρλανδία, η οποία διατηρεί τις εξαιρέσεις και διαχειρίζεται τη δική της κοινή ταξιδιωτική περιοχή με το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος και η Ρουμανία, οι οποίες αναμένεται να ενταχθούν στη ζώνη Σένγκεν κάποια στιγμή στο μέλλον.
Σκοπός και οφέλη
Έως 3,5 εκατομμύρια άτομα διασχίζουν καθημερινά τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η ελεύθερη κυκλοφορία μπορεί στην πράξη να συνεπάγεται διαφορετικά δικαιώματα για διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, από τουρίστες έως οικογένειες.
Όλοι οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να παραμείνουν, ως τουρίστες, σε άλλη χώρα της ΕΕ για διάστημα έως και τρεις μήνες με έγκυρο διαβατήριο ή ταυτότητα. Επίσης, μπορούν να διαμένουν σε άλλο κράτος μέλος για επαγγλεματικούς σκοπός, διατηρώντας το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης με τους πολίτες του κράτους μέλους. Οι επιχειρηματίες έχουν το δικαίωμα της ελεύθερης εγκατάστασης και οι φοιτητές έχουν το δικαίωμα να σπουδάσουν οπουδήποτε στην ΕΕ.
Το κλείσιμο των εσωτερικών συνόρων της ΕΕ θα μπορούσε να επιφέρει εκτιμώμενο κόστος μεταξύ 100 δισ. ευρώ και 230 δισ. ευρώ μέσα σε διάστημα 10 ετών, εμποδίζοντας τη διασυνοριακή μετακίνηση για 1,7 εκατ. άτομα.
Διασφάλιση ασφάλειας
Οι κανόνες του Σένγκεν καταργούν τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, εναρμονίζοντας και ενισχύοντας την προστασία των εξωτερικών συνόρων της περιοχής. Αφού εισέλθουν στο χώρο Σένγκεν, οι άνθρωποι μπορούν να ταξιδεύουν από τη μία χώρα στην άλλη χωρίς να υποβάλλονται σε συνοριακούς ελέγχους. Ωστόσο, οι εθνικές αρχές ενδέχεται να τους ελέγχουν (κοντά) στα εσωτερικά σύνορα εάν οι πληροφορίες και η πείρα της αστυνομίας δικαιολογούν προσωρινή επιτήρηση.
Η συμφωνία Σένγκεν περιλαμβάνει επίσης μια κοινή πολιτική θεωρήσεων για σύντομες διαμονές υπηκόων τρίτων χωρών και βοηθά τα συμμετέχοντα κράτη να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την καταπολέμηση του εγκλήματος με τη βοήθεια της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας.
Το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν ενισχύεται για να προσφέρει περισσότερη ασφάλεια στους Ευρωπαίους. Ανακαλύψτε τις αλλαγές στα γραφήματά μας.
Εξωτερικά και εσωτερικά σύνορα
Η λειτουργία των κανόνων του Σένγκεν επηρεάστηκε από την αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ το 2015 και από την αυξανόμενη ανησυχία όσον αφορά την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των τρομοκρατικών και σοβαρών διασυνοριακών εγκληματικών δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα την επανεισαγωγή των συνοριακών ελέγχων από πολλά κράτη μέλη.
Σε έκθεση που εγκρίθηκε στις 30 Μαΐου 2018, το Κοινοβούλιο επέκρινε τη συνέχιση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα στον χώρο Σένγκεν. Οι ευρωβουλευτές του Κοινοβουλίου ασκούν πίεση για σαφέστερους όρους για τη χρήση τους ως έσχατο μέτρο.
Προκλήσεις και απαντήσεις της ΕΕ
Η διαχείριση της μετανάστευσης και η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων συνιστά σημαντική πρόκληση για την Ευρώπη. Έως και 1,83 εκατομμύρια παράνομες διαβάσεις σημειώθηκαν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ το 2015. Αν και ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε 141,846 το 2019, η ΕΕ προσπαθεί να ενισχύσει τους ελέγχους στα εξωτερικά της σύνορα και να διαχειριστεί τις αιτήσεις ασύλου με αποτελεσματικότερο τρόπο.
Οι προκλήσεις αυτές οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά την πολιτική διαχείρισης των συνόρων. Οι αλλαγές αυτές συμπεριλαμβάνουν τη δημιουργία εργαλείων και φορέων όπως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν, το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνόρων και Ακτοφυλακής (FRONTEX) ή ένα νέο σύστημα καταχώρισης δεδομένων εισόδου και εξόδου στα εξωτερικά σύνορα της ζώνης Σένγκεν.
Στο μέλλον, οι ταξιδιώτες που δεν χρειάζονται θεώρηση θα ελέγχονται πριν την άφιξή τους στην ΕΕ μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών και Εξουσιοδότησης Ταξιδιών (Etias), με στόχο τον εντοπισμό εγκληματιών, τρομοκρατών ή γενικότερα ατόμων που αντιπροσωπεύουν κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια. Αυτοί οι έλεγχοι θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ήδη από το 2021.
Επιπλέον, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την ενίσχυση του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνoριοφυλακής και Ακτοφυλακής με μόνιμο σώμα 10.000 συνοριοφυλάκων μέχρι το 2027 για την ενίσχυση της ασφάλειας της Ευρώπης.