Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ
Μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ευρέως δεδομένο ότι το διεθνές σύστημα κινούνταν σταθερά προς έναν νέο διπολικό Ψυχρό Πόλεμο. Σε αυτό το πλαίσιο, η ευρωατλαντική Δύση έπρεπε να ενωθεί για να αντιμετωπίσει τη Ρωσία και ιδιαίτερα την Κίνα. Ωστόσο, έχει καταστεί σαφές ότι αυτή η νεοψυχροπολεμική αφήγηση δεν ταιριάζει με τα γεγονότα ή τις τάσεις.
Φυσικά, υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις πρόσφατα, με σημαντικότερη από αυτές τη δημιουργία του AUKUS, της νέας τριμερούς στρατηγικής συμμαχίας μεταξύ Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Ηνωμένων Πολιτειών, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας Ψυχρός πόλεμος.
Όμως η στρατηγική ευθυγράμμιση ολόκληρης της ευρωατλαντικής δύσης δεν εμφανίζεται ως γεωπολιτική πραγματικότητα. Αντίθετα, υπάρχουν αυξανόμενα ρήγματα στη δυτική γεωπολιτική αρχιτεκτονική. Για παράδειγμα, μόλις λίγες ημέρες μετά τη διακήρυξη της AUKUS, η Γαλλία και η Ελλάδα υπέγραψαν μια αμυντική συμφωνία που περιλαμβάνει ένα αμοιβαίο αμυντικό σύμφωνο που μπορεί να αξιολογηθεί σωστά ως μοναδικό στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία.
Η Γαλλία και η Ελλάδα έχουν υπογράψει συμφωνία η οποία παρέχει στρατιωτική βοήθεια η μια στην άλλη σε περίπτωση που ένας από τους δύο υπογράφοντες δεχθεί επίθεση από τρίτο κράτος. Η συμφωνία, όπως ξεκάθαρα δήλωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει συναφθεί έχοντας κατά νου την Τουρκία. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Γαλλία είναι μέλη του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και αυτή η εξέλιξη παρουσιάζει ένα εκπληκτικό γεγονός. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ΝΑΤΟ, υπάρχει μια στρατιωτική συμμαχία που υπογράφεται μεταξύ κρατών μελών του ΝΑΤΟ που στρέφεται εναντίον ενός άλλου μέλους του ΝΑΤΟ. Έτσι, η ενότητα της δυτικής συμμαχίας βιώνει ρήξη για πρώτη φορά στην ιστορία της.
Εν τω μεταξύ, η AUKUS έχει ουσιαστικά δημιουργήσει ένα είδος γεωπολιτικής αίρεσης που λειτουργεί με βάση εθνοτικούς και ιστορικο-πολιτιστικούς δεσμούς. Η Γαλλία δεν θα επιθυμεί να γίνει απλώς ένας συμπληρωματικός παράγοντας ενός αγγλοσαξονικού συλλόγου, ειδικά δεδομένης της ιστορικής αντιπαλότητας αιώνων με το Ηνωμένο Βασίλειο και λαμβάνοντας υπόψη τις φιλοδοξίες της να λειτουργήσει ως αυτόνομος πόλος στο διεθνές σύστημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Γαλλία έχει συνάψει τη στρατιωτική συμμαχία με την Ελλάδα, η οποία προβλέπει ότι η Ελλάδα θα αποκτήσει τρεις φρεγάτες Belharra για το Ελληνικό Ναυτικό.
Την ίδια στιγμή, αν εξετάσουμε τη λεπτή ισορροπία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Γαλλία ανταγωνίζεται τη Γερμανία για επιρροή. Δεδομένης της συχνά προβληματικής ιστορίας μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντική στρατηγική πρόκληση για τη Γαλλία. Σε αυτό το πλαίσιο της ευρωπαϊκής διακρατικής ισορροπίας, η συμμαχία μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας και η δημιουργία μιας ανοιχτής αρχιτεκτονικής που θα της επιτρέψει να συμπληρωθεί και από άλλα κράτη, παρέχει μια μεγάλη ευκαιρία στη Γαλλία να αποκτήσει έναν αυτόνομο και ηγετικό ρόλο στο διεθνές σύστημα.
Η Τουρκία από την πλευρά της ενεργεί ήδη ως αυτόνομη γεωπολιτική οντότητα, προσπαθώντας να δημιουργήσει έναν ενδιάμεσο χώρο μεταξύ Δύσης και Ανατολής στην Κεντρική Ευρασία μέσω της αυξημένης αλληλεπίδρασης και των σχέσεών της με κράτη όπως το Αζερμπαϊτζάν και τις άλλες τουρκόφωνες χώρες της Κεντρικής Ασίας και το Πακιστάν. Η Τουρκία επίσης αναβαθμίζει συνεχώς τις σχέσεις της με τη Ρωσία, παρά την ιστορική αντιπαλότητα των δύο κρατών. Η τουρκική συνεργασία με τη Ρωσία εμφανίζεται παρά τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών στη Συρία και αλλού και ενώ η ρωσοφοβία αυξάνεται σταθερά στη Δύση. Επομένως, το απλουστευμένο μοτίβο που κυριαρχεί στις απεικονίσεις στα μέσα ενημέρωσης των ενωμένων δυνάμεων του Ευρώ-ΝΑΤΟ που επιχειρούν μια στρατηγική διπλού περιορισμού που στρέφεται τόσο εναντίον της Ρωσίας όσο και της Κίνας δεν συμφωνεί με την πραγματική κατάσταση στην πραγματικότητα.
Αυτή η κατάσταση ενισχύεται από την καχυποψία που αισθάνονται πολλά ευρωπαϊκά κράτη προς τη Γερμανία λόγω της ιστορικής εμπειρίας της γερμανικής κατοχής κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιπλέον, πολλά κράτη στην Ανατολική Ευρώπη προσπαθούν να ανακτήσουν τον εθνικό έλεγχο των ζωτικών λειτουργιών και πτυχών του κράτους. Στην Πολωνία, για παράδειγμα, το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι η εθνική νομοθεσία υπερισχύει της νομοθεσίας της ΕΕ όταν υπάρχει νομική σύγκρουση. Αυτό είναι ένα είδος εξέγερσης ενάντια στον κεντρικό έλεγχο των Βρυξελλών και μπορεί να προαναγγέλλει την έξοδο της Πολωνίας από την ΕΕ. Νιώθοντας παγιδευμένες μεταξύ Βερολίνου, Βρυξελλών και αγγλοσαξονικών γεωπολιτικών σχεδίων, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αναζητούν διέξοδο.
Φυσικά, πολλά κράτη στην ΕΕ, με την Πολωνία και τις Δημοκρατίες της Βαλτικής να πρωτοστατούν, είναι απροκάλυπτα αντι-ρωσικά. Ωστόσο, αυτό δεν οδηγεί αυτονόητα σε μια αντι-κινεζική πολιτική. Αντίθετα, είναι πιθανό τα κράτη αυτά να επιχειρήσουν να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με την Κίνα ώστε να δημιουργήσουν ένα αντίβαρο στη σινο-ρωσική συνεργασία. Νιώθοντας ότι απειλούνται από την οικονομική κυριαρχία της Γερμανίας και τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, πολλές χώρες της ΕΕ βλέπουν την ισχυρή κινεζική οικονομία ως παράγοντα που μπορεί να αποτρέψει τη συντριβή τους ανάμεσα στις δίδυμες απειλές της Δύσης και της Ανατολής. Θεωρούν την Κίνα ως οικονομική και γεωπολιτική διέξοδο.
Τέλος, η κινεζική εξωτερική πολιτική που βασίζεται στην αρχή της μη παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών είναι ελκυστική για τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Ως γενικό συμπέρασμα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε αντίθεση με την κυρίαρχη αφήγηση, σύμφωνα με την οποία κινούμαστε προς ένα νέο διπολικό σύστημα, στο οποίο η ενωμένη ευρωατλαντική Δύση έχει υιοθετήσει μια στρατηγική διπλού περιορισμού τόσο κατά της Ρωσίας όσο και της Κίνας. Στην πραγματικότητα η δυτική γεωπολιτική αρχιτεκτονική παρουσιάζει αυξημένα ρήγματα, ενισχύοντας έτσι την πιθανότητα οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με την Κίνα.
Τίποτα δεν είναι σίγουρο, βρισκόμαστε στη μέση ενός κόσμου που υποχωρεί και στη δημιουργία ενός νέου. Αυτός ο νέος κόσμος δεν έχει ακόμη πλήρως διαμορφωθεί και ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος δεν είναι η μόνη επιλογή.
- *Ο συγγραφέας είναι καθηγητής Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Τεχνολογιών Όπλων και διευθυντής του Τομέα Θεωρίας και Ανάλυσης Πολέμου στην Ελληνική Στρατιωτική Ακαδημία.
- Ο συγγραφέας συνέβαλε αυτό το άρθρο στο China Watch, ένα think tank που υποστηρίζεται από την China Daily. Οι απόψεις δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα αυτές της China Daily.
Ακολουθήστε μας στα κοινωνικά δίκτυα facebook, twitter, instagram, youtube, και στο Google news. Διαβάστε την e-enimerosi.com για να ενημερώνεστε για όλα τα νέα, από την Ελλάδα και τον κόσμο, κάνετε εγγραφή στην σελίδα και πατήστε το καμπανάκι για να ενημερώνεστε πρώτοι έγκαιρα και έγκυρα.